Hızlı radyo patlamaları: Derin uzaydan gelen gizemli sinyaller gittikçe tuhaflaşıyor mu?

Yeni keşifler, hızlı radyo patlamaları hakkında bildiğimizi sandığımız her şeyi altüst ediyor.

- TOM HOWARTH

Hızlı radyo patlamaları (HRP veya İngilizce kısaltmasıyla FRB), çağımızın en büyük kozmik bilmecelerinden biri. İlk kez 2007'de keşfedilen bu kısa ömürlü radyo dalgası patlamaları, o zamandan beri astronomların kafasını kurcalıyor. Binlercesi tespit edilmiş olmasına rağmen hâlâ onları neyin tetiklediğini, nereden geldiklerini ve neden bu kadar öngörülemez davrandıklarını bilmiyoruz.

Bilim insanları nihayet çözüme yaklaştıklarını düşünürken Ocak 2025'te yayımlanan iki yeni çalışma, işleri yine karıştırdı. Önceki teorilere meydan okuyan bu çalışmalar HRP'lerin gizemine bir katman daha ekledi.

“HRP'ler çözüme ulaşmayı hak eden gizemlerden biri” diyor Northwestern Üniversitesinden radyo astronom Dr. Tarraneh Eftekhari. Kendisi bu yeni çalışmalardan ilkinin de baş yazarı. Çözüm çoktan gelmiş olmalıydı belki ama görünen o ki evren, sırlarını hemen açığa vurma niyetinde değil.

HRP'LERİ BU KADAR GİZEMLİ KILAN NE?

HRP'lerin keşfi tamamen tesadüf olmasa da ilk fark edildiklerinde aslında başka bir amaçla toplanan verilerin arasında gömülüydüler. Asıl amaç pulsarları bulmaktı.

Pulsarlar, yani “titreşen radyo kaynakları”, HRP'lere kıyasla çok daha iyi anladığımız kozmik fenomenler. Pulsarlar ilk olarak 1967'de Prof. Jocelyn Bell Burnell tarafından keşfedildi ve kökenlerinin nötron yıldızları olduğu biliniyor. Pulsarlar, dev kütleli yıldızların çöküşünden geriye kalan son derece yoğun kalıntılar. Manyetik alanları Dünya'nınkinden trilyonlarca kat güçlü. Bu yıldız cesetleri o kadar hızlı dönüyor ki âdeta göksel deniz fenerleriymiş gibi düzenli aralıklarla radyo dalgaları yayıyor.

Bell'in tespit ettiği ilk pulsarın belli bir frekansta bu kadar düzenli sinyaller yayması onların yapay cisimler olabileceği fikrini doğurmuştu. Bu yüzden Bell ilk pulsara “Küçük Yeşil Adam 1” adını verdi. Ama zamanla pulsarlar astronominin yapı taşları arasında yerini aldı. HRP'ler ise bambaşka bir hikâye.