HAFIZANIZ HACK'LENEBİLİR Mİ?

Araştırmalara göre hafızamız hem kolayca hata yapabilen bir şey hem de şaşırtıcı derecede esnek. Öyleyse zihninize sahte bir anı yerleştirilebilir mi?

- DR LUCY MADDOX

Darth Vader'in İmparator'un Dönüşü filmindeki en ünlü repligi nedir? Ya da Disney'in Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler filminde Kötü Kraliçe, aynasına nasıl hitap ediyor? Peki, Monopoly oyunundaki adamın mokonklü varmi yok mu? Eğer cevaplarınız "Luke, ben senin babanım" ve "Ayna ayna, söyle bana" ise puan kazanamadınız! Çünkü doğru replikler "Hayır, ben senin babanım" ve "Duvardaki büyülü ayna." Monopoly Adamı ise hiçbir zaman monokl takmadı.

Ama üzülmeyin, çoğu kişi bu tarz ufak hatalar yapıyor. İster film replikleri olsun ister Monopoly Adamı gibi tanıdık görsellerin detayları, bu tür toplu yanlış hatırlamalar oldukça yaygın. Hatta bu durumu tanımlayan bilimsel bir terim bile var: Mandela Etkisi.

Araştırmacı Fiona Broome, 2009 yılında şunu fark etti: İnternetteki birçok kişi (kendisi de dâhil) Nelson Mandela'nın 1980'lerde hapishanede öldüğünü hatırlıyordu. Oysa Mandela 2013'e kadar yaşamış ve hapishaneden çıkmıştı.

Sahte anılar günlük hayatımızda da karşımıza çıkıyor. Örneğin, çöpü kimin çıkaracağını yanlış hatırlıyor ya da kapıyı kilitlediğimizden emin olmamıza rağmen aslında kilitlememiş oluyoruz. Hepimiz bir şeyden emin olup sonrasında yanıldığımızı kabul etmek zorunda kalmışızdır.

Peki bu neden oluyor? Bazı şeyleri neden diğer insanlardan veya gerçekte yaşananlardan bu kadar farklı hatırlıyoruz? Kisa cevap şu: Hafızamız güvenilir değil. Black Mirror dizisini izlediyseniz yaşadığımız her şeyin anında kaydedildiği bölümü hatırlayabilirsiniz ama geçmişte yaptıklarımızı kusursuzca tekrar oynatacak bir sistem gerçek hayatta yok. İnsan hafızası yanılabilir bir yapıda.