પડદા વિનાનો રંગમંચ, ઈન્ટરવલ વિનાનું નાટક...

અમદાવાદમાં નાટ્યગૃહોની અછતનો ઉકેલ કેટલાક પ્રયોગશીલ નાટ્યકર્મીઓએ અવનવાં થિયેટરથી આણ્યો છે.

- મહેશ શાહ (અમદાવાદ)

અમદાવાદીઓ કટિંગ ચા-પ્રેમી અને કરકસરિયાની આગવી ઓળખ ધરાવે. જો કે એ કળા અને સંસ્કૃતિપ્રેમી પણ ખરા. અમદાવાદીઓનો ભરપૂર નાટકપ્રેમ જોઈને થોડાં વર્ષથી મુંબઈના અમુક કમર્શિયલ ગુજરાતી નાટકના નિર્માતા એમના નવા નાટકના પ્રીમિયર શો મુંબઈને બદલે અમદાવાદમાં કરે છે.

શહેરમાં ટાઉન હૉલ, ટાગોર હૉલ, પ્રેમાભાઈ હૉલ, દિનેશ હૉલ, જયશંકર સુંદરી હૉલ, ઠાકોરભાઈ દેસાઈ હૉલ, પંડિત દીનદયાળ હૉલ, એચ.કે. આર્ટ્સ કૉલેજ હૉલ, આંબેડકર હૉલ, વગેરે ઍરકન્ડિશન્ડ ઑડિટોરિયમ છે. એમાં મહદંશે નાટક અને સંગીત તથા સામાજિક, શૈક્ષણિક, વગેરે કાર્યક્રમો યોજાય. તો શ્રેયસ ફાઉન્ડેશન, નટરાણી, થિયેટર મિડિયા સેન્ટર, વસ્ત્રાપુર લેક, વગેરે એમ્ફી થિયેટરમાં સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમો થાય.

વર્ષો પહેલાં શહેરમાં સુભાષ શાહ, નિમેષ દેસાઈ (બન્ને સ્વર્ગીય), હરીન ઠાકર, વગેરેએ પ્રયોગશીલ ગુજરાતી નાટકો ભજવીને નામના મેળવી. સુભાષભાઈના એકાંકી વિઝ્યુઅલ આર્ટ સેન્ટરના એમ્ફી થિયેટરમાં અને નિમેષ દેસાઈનાં ત્રિઅંકી નાટકો ઑડિટોરિયમમાં ભજવાતાં. ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના પ્રાંગણમાં માનવીની ભવાઈ સહિત ત્રણ નાટક ભજવાયાં એ ઘટના યાદગાર હતી.

જો કે અત્યારે ગુજરાત સરકાર હસ્તકના જયશંકર સુંદરી હૉલ અને ગુજરાત વિદ્યાસભા સંચાલિત પ્રેમાભાઈ હૉલ વર્ષોથી બંધ છે. સુંદરી હૉલ બે વખત જંગી રકમ ખર્ચીને નવેસરથી સજાવ્યો, પણ પછી બંધ કર્યો. તો ૧૯૪૦માં બનેલો અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કૉર્પોરેશન સંચાલિત ટાઉન હૉલ થોડા મહિનાથી રિનોવેશન માટે બંધ છે. અમુક હૉલમાં પાર્કિંગ, તો અમુકમાં સાઉન્ડ સિસ્ટમ કે અન્ય સમસ્યા હોવાનું નાટક સાથે સંકળાયેલા લોકો કહે છે. અમુક હૉલનાં ભાડાં વધ્યાં અને અમુકમાં હૉલ બુકિંગના નિયમ આકરા બન્યા.

આ સંજોગમાં પ્રયોગશીલ નાટ્યસર્જકો માટે જૂજ સ્થાન છે. આ સાર્વત્રિક સમસ્યા છે. અમદાવાદમાં વસ્ત્રાપુર લેક પાસેનું એમ્ફી થિયેટર, કાંકરિયાનું ઓપન ઍર થિયેટર, વગેરે જગા છે. એ ઉપરાંત, પ્રયોગાત્મક નાટકો ભજવવા અમુક નાટ્યસર્જકોએ મિની થિયેટર બનાવ્યાં. એના મૂળમાં જઈએ તો, ૨૦૧૧માં અમદાવાદના પ્રીતમનગર વિસ્તારમાં આવેલા રંગમંડળમાં દર સોમવારે સાંજે છથી આઠ નાટ્યલેખન, દિગ્દર્શન, અભિનય, સંગીત, વગેરેમાં રસ ધરાવતા નવોદિત અને સિનિયર કલાકારો સ્વેચ્છાએ ભેગા થઈને નાટ્યવાંચન, ચર્ચા, સંવાદ, વગેરે કરતા. કોઈ કારણસર આ બેઠક બંધ થઈ.