સફળતાની ઠોકર વાગે ત્યારે!

તમે પહેલી વાર કાર ચલાવી હશે ત્યારે તમને યાદ હશે કે તમે અત્યંત સાવચેતીપૂર્વક ડ્રાઈવિંગ કર્યું હશે, પરંતુ જેમ જેમ કારની ગતિ વધી હશે એમ તમારો આત્મવિશ્વાસ પણ વધ્યો હશે. એ જ ગતિ અતિ આત્મવિશ્વાસ તરફ લઈ જાય છે. અકસ્માતની સંભાવના એ જ વખતે સૌથી વધુ હોય છે જ્યારે અતિ આત્મવિશ્વાસ હોય.

- રાજ ગોસ્વામી

ઈકારસનું ગુમાન...

એક સમયે પ્રાચીન ગ્રીસના ક્રેટ ટાપુ પર એક નિષ્ણાત શિલ્પકાર ડેડેલસ એના પુત્ર ઈકારસ સાથે રહેતો હતો. ડેડેલસે એક ભુલભુલામણી બનાવી હતી. એથેન્સનો રાજા થિસસ આ ભુલભુલામણીમાંથી ભાગી છૂટ્યો એટલે એના દુશ્મન રાજા મિનોસે ડેડેલસ અને ઈકારસને એક ગુફામાં પૂરી દીધા. ત્યાં કેદમાંથી ભાગી જવા માટે ડેડેલસે મીણમાંથી ચાર પાંખો બનાવી હતીઃ બે પોતાના માટે અને બે ઈકારસ માટે. ઊડતાં પહેલાં પિતાએ ઈકારસને એક સૂચના આપી હતી કે સૂરજની નજીક નહીં જતો, કારણ કે પાંખ મીણની છે.

બન્નેએ આકાશમાં એવી રીતે ઉડાન ભરી કે જાણે એમને કોઈ જ અટકાવી નહીં શકે. ઈંકારસ યુવાન હતો અને મુગ્ધ પણ હતો. એ પિતા કરતાં પણ ઊંચી ઉડાન ભરવાની લાલચ રોકી ન શક્યો. એ જેમ જેમ ઉપર જતો ગયો તેમ તેમ પૂરી દુનિયા એના પગ નીચે નાની થતી ગઈ. એને લાગ્યું કે એના પિતા નાહકમાં ડરે છે. ઈંકારસ એની મસ્તીમાં ઉપર ને ઉપર ઊડવા લાગ્યો અને ભૂલી ગયો કે એ સૂરજની નજીક આવી ગયો છે. એની પાંખોનું મીણ ઓગળવા લાગ્યું. પાંખોમાંથી પીંછાં છૂટાં પડી ગયાં અને અંતતઃ ઈકારસ સમુદ્રમાં પડીને ડૂબી ગયો.

***

આપણે સામાન્ય રીતે એવું માનતા હોઈએ છીએ કે નિષ્ફળતામાંથી જ સફળતાનો માર્ગ નીકળે છે. આ પરંપરાગત માન્યતાના સમર્થનમાં ઈતિહાસમાં અને આપણી આસપાસ ઘણા દાખલા પણ છે. માણસને ઠોકર વાગે ત્યારે એ શીખતો હોય છે અને એ શીખ એને ભૂલો કરતાં અટકાવે છે. જો કે ઘણી વાર સફળતા જ નિષ્ફળતા માટે પણ રસ્તો સાફ કરે એવું બનતું હોય છે.

હિંદી સિનેમાના એક વખતના તિલસ્મી નિર્દેશક રામ ગોપાલ વર્માએ આ કડવી સચ્ચાઈનો એકરાર કર્યો છે. એમણે કહ્યું છે, એમના કિસ્સામાં એમને સફળતાની ઠોકર વાગી છે.

એમની પહેલી બ્લૉકબસ્ટર હિંદી ફિલ્મ સત્યા પચ્ચીસ વર્ષ પછી તાજેતરમાં ફરીથી રિલીઝ થઈ, એ પ્રસંગે આત્મચિંતન કરતાં એમણે કહ્યું હતું: ‘હું દારૂના નશામાં નહીં, પણ મારી પોતાની સફળતા અને ગુમાનમાં મદહોશ થઈ ગયો હતો અને મને એનું છેક હવે ભાન થયું છે.’