જીએમ પાક... કુદરત સાથે આવા ચાળા રહેવા દો

વેર અને ઝેરનાં પારખાં ન હોય. વધતી વસતિ અને ખેતીની નિષ્ફળતાને કારણે દુનિયાના લાખો લોકોને આજેય બે ટંકનું ખાવાનું મળતું નથી. એ માટે વિવિધ પાકનું ઉત્પાદન વધારવું જરૂરી છે. જો કે એવા પ્રયોગ કરતાં પહેલાં એનાં ભયસ્થાન જાણી લેવાં જોઈએ.

- કૌશિક મહેતા

ડિયર નૅચર,

કુદરતે આ દુનિયાની માલીપા કેટકેટલું સૌંદર્ય વેર્યું છે, પણ ખબર નહીં, આ સૌંદર્યનો અનુભવ અને અનુભૂતિ કરવાને બદલે કુદરત સાથે ખેલા કરવાનું આપણને કેમ ગમે છે. કુદરત સાથે છેડછાડ કરવાનું ભારે પડે છે એ હમણાં આપણે વાયનાડ અને ઉત્તર ભારતના કેટલાક પ્રદેશોમાં ભેખડ ધસવાના બનાવોમાં સેંકડો લોકો મૃત્યુ પામ્યા એ જોયું છે અને છતાં આપણી કુંભકર્ણી ઊંઘ ઊડતી નથી. પર્વતો અને વૃક્ષો કપાય અને રસ્તા પહોળા થાય એને આપણે વિકાસ કહીએ છીએ, પરંતુ એ વિકાસ ઘણી વાર વિનાશ તરફ જતો રસ્તો બની જાય છે.

પ્રકૃતિ સાથે આવું આપણે વારંવાર કરી રહ્યા છીએ અને હવે ખેતીનો વારો પાડ્યો છે. એનું એક ઉદાહરણ છે જીએમ પાક એટલે કે જિનેટિકલી મોડિફાઈડ પાક. ગુજરાતીમાં કહીએ તો જનીન રૂપાંતરિત પાક એટલે કે એક છોડના કે એક પ્રાણીના જનીન બીજા છોડમાં રોપવા. આ રીતે પાકની ઉત્પાદકતા વધારી શકાય છે અને એના ગુણધર્મો બદલી શકાય છે. એટલું જ નહીં, દાવા તો એવા થઈ રહ્યા છે કે આ પાકથી જંતુનાશક દવાઓનો વપરાશ પણ ઘટે છે. જો કે આ દાવા કેટલા સાચા છે અને કેટલા ખોટા એ વિશે આખી દુનિયામાં ચર્ચા ચાલે છે. ભારતમાં કાનૂની જંગ પણ ચાલે છે.

હમણાં જ સુપ્રીમ કોર્ટે આવા જ એક વર્ષો જૂના કેસમાં શું કહ્યું એ જાણી લોઃ આ જીએમ પાકની જટિલતા એટલી છે કે કોર્ટને સમજમાં આવતી નથી. સરકાર આ મુદ્દે એક સ્પષ્ટ અને વૈજ્ઞાનિક અભિગમ સાથે નીતિ બનાવે એ જરૂરી છે... કોર્ટે તો એક સમિતિ પણ રચી હતી, પણ એના અહેવાલ પછીય કોર્ટને સમજ પડી નથી. હવે ચાર મહિનામાં સરકારને નીતિ બનાવવાનું કહેવામાં આવ્યું છે, પણ ચાર માસમાં સરકારી નીતિ બને એવો આજ સુધી કોઈ રેકૉર્ડ છે નહીં!