કબૂતર જા જા જા કે હા હા હા..?

પારેવું, કબૂતર કે કપોત પક્ષી તરીકે પણ જાણીતા આ ભોળા પક્ષીને રોજ ચણ નાખવાથી પુણ્ય જરૂર મળતું હશે, પણ એમના સંસર્ગથી ફેલાતો ફંગસનો ચેપ ફેફસાંની ગંભીર બીમારી નોતરતો હોવાનું તબીબો કહે છે. અલબત્ત, જીવદયાના ઉપાસકો અને પક્ષીપ્રેમીઓનો મત જુદો પડે છે.

- સમીર પાલેજા (મુંબઈ)

૧૩-૧૪ વર્ષ પહેલાંની વાત. મુંબઈમાં રહેતાં નમ્રતા ત્રિવેદીને એવી તો ખાંસી ઊપડી કે બંધ જ ન થાય. કફ નહીં, પણ સતત સૂકી ખાંસી. છ મહિના સુધી ડૉક્ટરોએ કફ સિરપ બદલાવ્યાં, પણ ખાંસીની ઉપાધિ ઠેરની ઠેર. પછી તો ક્ષય રોગ (ટીબી)ની શંકા પડી. સીટી સ્કેનમાં જો કે ટીબી ન આવ્યું, પણ ફેફસાંમાં તકલીફ છે એ સાબિત થયું. સ્થાનિક ચેસ્ટ સ્પેશિયાલિસ્ટ કહી દીધું કે તમે માત્ર ત્રણ વર્ષ જીવશો. એ ડૉક્ટરે લંગ ફાઈબ્રોસિસની ભારે દવા ચાલુ કરાવી. ત્રણ મહિના દવા લીધી, પણ એનાથીય કોઈ ફરક પડ્યો નહીં, ઊલટું આડઅસરમાં ત્વચા કાળી થવા માંડી.

નમ્રતા ત્રિવેદી ચિત્રલેખાને કહે છે: એક મિત્રની ભલામણથી મુંબઈના જાણીતા ચેસ્ટ સ્પેશિયાલિસ્ટ ડૉ. ઝરીર ઉદવાડિયાને દેખાડ્યું. એમણે બ્રોન્કોસ્કોપી, બાયોપ્સી અને બીજી ચકાસણીથી નિદાન કર્યું કે ફાઈબ્રોસિસ નહીં, હાઈપર-સેન્સિટિવિટી ન્યુમોનાઈટિસ (એચપી) છે, જે કબૂતરના જે સંસર્ગમાં રહેવાથી ફંગસ લાગવાને કારણે થયો છે.’

હકીકતમાં એ વખતે ઉપનગર કાંદિવલીના ઠાકુર કૉમ્પ્લેક્સમાં રહેતાં નમ્રતાબહેનની પડોશમાં એનઆરઆઈના ખાલી ફ્લૅટની બાલ્કનીમાં કબૂતરાં આવતાં. નમ્રતાબહેન એમને ચણ નાખતાં. એમાંથી ફંગસ એમનાં ફેફસાંમાં ઘૂસી ગઈ. એચપી તરીકે ઓળખાતા એ રોગની ભારે દવાઓથી એમનું વજન વધી ગયું અને હાડકાં એટલાં નબળાં પડ્યાં કે આજ સુધી ૬૦ ફ્રેક્ચર એ ભોગવી ચૂક્યાં છે! અન્ય આડઅસરને કારણે આંખમાં સફેદ છારી જામી ગઈ, એની ત્રણ વાર સર્જરી કરવી પડી. હિમોગ્લોબિન ચારથી નીચે જવાને લીધે મોતના મુખમાંથી પાછાં ફર્યાં. આ બધું ભોળાભટાક જણાતાં કબૂતર પર પ્રેમ રાખવાથી થયું.

આગળ જતાં નમ્રતા ત્રિવેદીએ મુંબઈના ડૉ. પ્રહ્લાદ પ્રભુદેસાઈના રિહેબ સેન્ટરમાં સાત વર્ષ ફેફસાંના વ્યાયામ કર્યા ત્યારે એમનો રોગ મહદંશે ઠીક થયો. હવે એમની દવા બંધ થઈ છે, પણ આ રોગ પ્રત્યેની જનજાગૃતિ ઝુંબેશ એ જોરશોરથી ચલાવી રહ્યાં છે. નમ્રતા ત્રિવેદીએ કબૂતરના સંસર્ગમાં રહેવાથી થતા ફેફસાંના રોગો પ્રત્યે લોકોને જાગ્રત કરવા એકોક્તિ પણ ભજવી. કબૂતરની સમસ્યાને કારણે એમણે ઘર બદલવું પડ્યું. અમુક જૈન કે ઈતર સોસાયટીમાં કબૂતરને જાર નાખવાનું ચાલુ હોય ત્યાંની કમિટીના હોદ્દેદારોનું હવે નમ્રતાબહેન કાઉન્સેલિંગ પણ કરે છે.