અસત્યાગ્રહના ગૃહયોગ

તમે મારી પાસેથી શીખો. જુઓ, ગીતાએ બનાવેલી કઢી હું કેવી વખાણી વખાણીને પી જાઉં છું..

- સુષમા શેઠ

શાંતિલાલભાઈના હાથમાં મહાત્મા ગાંધીજીની આત્મકથાનું પુસ્તક સત્યના પ્રયોગો આવ્યું. નવરા બેઠાં એમણે એ વાંચ્યું અને વાંચીને એટલા બધા પ્રભાવિત થઈ ગયા કે એમણે નક્કી કરી જ લીધું. ‘મારે હવેથી સત્ય જ બોલવું. જૂઠું બોલું તો મારું નામ બદલી નાખજો.’ એમણે મુકેશભાઈને કહ્યું.

‘આવું જોખમ કરવું રે’વા ઘો, બાપુજી. મેં ભૂતકાળમાં હરિશ્ચંદ્ર બનવાનો પ્રયત્ન કર્યો’તો, પણ પછી મુકેશ જ બનીને રહ્યો. મારા ફ્રેન્ડ વિજય પાસે ઉધાર લઈને રિલાયન્સના શૅર ખરીદ્યા એમાં હું ફાવ્યો હતો, પણ વિજ્યો ધંધામાં ડૂબ્યો. હવે એ મારી પાસે ઉધાર માગે છે. મારે ખોટું બોલવું પડ્યું કે ભાઈ, હમણાં પૈસા નથી. એને આપું તો હું ડૂબી જાઉં. હવે તો વિજ્યો સામેથી આવતો દેખાય તો હું રસ્તો બદલી નાખું છું. રસ્તાનાંય નવાં નવાં નામ પડી ગયાં છે. ફલાણા માર્ગ ને ઢીંકણા લેન. મારેય વિચારવું પડે કે આ રસ્તો કયો? જો તમારું નામ બદલો તો ધીરૂભાઈ રાખજો, મને કંઈકેય લાભ મળે. તમારી ફોઈએ શાંતિલાલ નામ પાડ્યું એ બરોબર છે, પણ હવે એ નામ સાર્થક લાગે એવું કરો. આ ઉંમરે શાંતિ રાખો અને ઘરમાંય શાંતિ રહે એવું કરો.’ મુકેશભાઈએ નાક પર સરકી ગયેલાં ચશ્માં ઊંચે ચઢાવી લાંબીચોડી અને થોડી ધડમાથા વગરની સલાહ ઠપકારી.

સામે શાંતિલાલભાઈએ હાથમાં ઝાલેલી વૉકિંગ સ્ટિક ઠપકારતાં કહ્યું: ‘તું આ બાબતે ટિપ્પણી કરવાનું રહેવા દે. મને ખબર છે, તું કેટલુંક સાચું બોલે છે તે. કહેતો હતો, દિલ્હી જઈશું. જી-૨૦ સમિટને લીધે આખી દિલ્હી શણગારી છે તે બધે ફરીશું અને ભારત મંડપમ્ જોઈશું. તે બધું સમેટાઈ જાય પછી લઈ જઈશ?’

‘અત્યારે ફ્લાઈટ અને ટ્રેનની ટિકિટો નથી મળતી. પબ્લિક માટે ખૂલશે એટલે જઈશું. જરા ધીરજ ધરો.' મુકેશભાઈએ વાત વાળવા માંડી.

‘એમ કહે કે એવો ખર્ચો કરવાનો તારો વિચાર જ નથી. જવા દે એ વાત, પણ સાચું કહું? દેશ-વિદેશમાં આપણા વડા પ્રધાને છાકો પાડી દીધો, હોં. વન મિલી, વન અર્થ.. અને શું પેલું? હા, વન ફ્યુચર.. હું તો ક્યારનોય વનમાં પ્રવેશી ગયો છું. વાહ! બહારથી આવનારા મહેમાનો આવી અફલાતૂન આગતા-સ્વાગતા જોઈ ખુશ થઈ ગયા, પણ આપણા ઘરનાને જ દરેક બાબતની ટીકા કરવાનો હડકવા ઊપડે છે. મેં નક્કી કરી લીધું, હું હવેથી સત્ય જ બોલીશ. એ ગીતા, અહીં આવ. જો આના માથે હાથ રાખીને કહું છું.’