મહાભારત માર્ગદર્શક મહાકાવ્ય

તક્ષકનો દંશ જાણે વજ્રનો આકરો પ્રહાર હોય એ રીતે રાજા જમીન પર ઢળીને મૃત્યુ પામ્યો. તક્ષક તરત આકાશમાં લાલ લિસોટો પાડતો ઊડી ગયો. દૂરથી એને ઊડી જતો જોનારાઓને એવું લાગ્યું જાણે આકાશ રૂપી સ્ત્રીના સેંથામાં સિંદૂર પુરાઈ રહ્યું હોય.

- દીપક સોલિયા

રાજા પરીક્ષિતને શાપ અપાયો કે સાતમા દિવસે તથકના દંશથી એ મૃત્યુ પામશે અને છેવટે સાતમો દિવસ આવી પહોંચ્યો. એ દિવસે સવારે કાશ્યપ નામનો એક સક્ષમ ઉપચારક ઝડપભેર હસ્તિનાપુર તરફ આવી રહ્યો હતો. કાશ્યપ ભલભલું ઝેર ઉતારી શકતો હતો. ચાલતાં ચાલતાં એ જંગલમાંથી પસાર થઈ રહ્યો હતો ત્યારે એક વૃદ્ધ બ્રાહ્મણ એને મળ્યો. એ વૃદ્ધ અસલમાં તક્ષક પોતે હતો.

વૃદ્ધ સાથેની વાતચીતમાં કાશ્યપે જેવું કહ્યું કે એ પરીક્ષિતને ઉગારવા જઈ રહ્યો છે એ સાથે જ તક્ષકે પોતાનું મૂળ ભયાનક રૂપ ધારણ કરીને એને રોક્યોઃ ‘રહેવા દો.. અટકી જાઓ.. હું તક્ષક છું. હું જેને ડંખું એ પાણી પણ ન માગી શકે. એ તત્કાળ મૃત્યુ પામે. તમે મારું ઝેર નહીં ઉતારી શકો.’

કાશ્યપે પડકાર ફેંક્યોઃ ‘તું તારા ઝેરનો પ્રભાવ દેખાડ. પછી હું મારી વિદ્યાનો પ્રભાવ દેખાડું.’

બાજુમાં વડનું એક મોટું ઝાડ હતું. તક્ષકે વૃક્ષને ડંખ માર્યો. ડંખના ઝેરી અગ્નિથી વૃક્ષ પળવારમાં બળીને ભસ્મ થઈ ગયું. તરત કાશ્યપે ઉપચાર કર્યો. અચાનક રાખ થયેલા વૃક્ષમાં પહેલાં કૂંપળ ફૂટી. પછી પર્ણ પ્રગટ્યાં. થોડી વારમાં વૃક્ષ યથાવત્ થઈ ગયું. તક્ષક અચાનક અત્યંત નમ્ર બની ગયો. એણે કાશ્યપને આદરપૂર્વક પ્રણામ કર્યા અને ખૂબ વખાણ કર્યાં. પછી શક્ય એટલી મીઠાશભરી વાણીમાં પૂછ્યું: ‘તમે રાજાને બચાવીને શું મેળવશો?’

‘કેમ વળી? રાજા મને ધન આપશે.’

તક્ષકે લાગ જોઈને સોગઠી મારીઃ ‘ત્રણ વાત છે. પહેલી એ કે તમે વૃક્ષને ઉગારી શક્યા, પરંતુ પરીક્ષિતને હું આનાથી પણ વધુ આકરો ડંખ મારવાનો છું. પરીક્ષિતને તમે કદાચ નહીં ઉગારી શકો. તમે પરીક્ષિતને જીવિત નહીં કરી શકો તો લોકો તમારી હાંસી ઉડાવશે. દામના લોભમાં તમે નામ ગુમાવશો. બીજી વાત એ કે હું તમને પરીક્ષિત રાજા કરતાં પણ વધુ દાન આપીશ. ધન મેળવવાનો તમારો આશય પરીક્ષિતને ન ઉગારવાથી વધુ સારી રીતે પૂર્ણ થઈ શકશે. ત્રીજી વાતઃ તમે પરીક્ષિતનું ઝેર ઉતારશો તો બ્રાહ્મણ ઋષિએ આપેલો શાપ મિથ્યા ઠરશે. એવું ન થવા દો. તમે પરીક્ષિતને બચાવશો એના કરતાં નહીં બચાવો એમાં તમને વધુ લાભ છે માટે તમે પાછા ફરો એવી મારી તમને વિનંતી છે. બાકી, આપ સમજદાર છો.’