લિવિંગ વીલ: દરદી, ડૉક્ટર અને સ્વજનનું કામ આસાન કરતુ વસિયતનામું

પોતાના અવસાન પછી શું કરવું-શું ન કરવું એની વસિયત તો ઘણા બનાવે છે, પણ હવે મૃત્યુ આવ્યા પહેલાં પોતાને કયા સંજોગમાં જીવતા રાખવા, કઈ સારવાર કરવી અને કઈ ન કરવી એ દર્શાવતાં વીલ બનાવવાની શરૂઆત થઈ છે. લાંબા અદાલતી જંગ પછી આ લિવિંગ વીલને કાયદેસર ઠેરવવામાં આવ્યું છે. અત્યંત સરળ જણાતી આ પ્રક્રિયા લોકો અપનાવશે તો દરદી વ્યર્થ સારવારની પીડામાંથી બચી જશે, સ્વજનો નકામા ખર્ચામાંથી ઊગરી જશે અને ડૉક્ટરો પર પણ ખોટાં દોષારોપણ નહીં થાય.

- સમીર પાલેજા (મુંબઈ)

હું મરી જાઉં પછી મારી પચાસ ટકા મિલકત બન્ને સંતાનો વચ્ચે વહેંચી દેવી અને બાકીની મિલકત સારી ગૌશાળા, અનાથાશ્રમ અને શિક્ષણસંસ્થામાં દાન કરવી. આ માટે હું ફલાણા ભાઈને ટ્રસ્ટી બનાવું છું..

આવા વીલ કે સિયતનામાથી આપણે બધા પરિચિત છીએ, પણ હવે ભારતની સુપ્રીમ કોર્ટે ઘડેલી નિયમાવલી અનુસાર પુખ્ત વયની કોઈ પણ વ્યક્તિ પોતાનું લિવિંગ વીલ બનાવી શકે છે. વિસયતનામું અને લિવિંગ વીલ વચ્ચે તફાવત એ છે કે વિસયતનું એક્ઝિક્યુશન માણસના અવસાન પછી કરવામાં આવે છે, જ્યારે લિવિંગ વીલનો અમલ માણસ ગંભીર માંદગીમાં પટકાય ત્યારે કરવાનો હોય છે. આ વીલ માણસ પૂરા હોશોહવાસમાં હોય ત્યારે બનાવે છે, જેમાં એ પોતે માંદો પડે ત્યારે કેવી સારવાર ન આપવી અથવા તો સારવાર કે ઉપચાર ક્યાંથી અટકાવી દેવાં એની સ્પષ્ટતા એ વ્યક્તિએ જ કરી હોય છે.

લિવિંગ વીલ શા માટે?

ભારતમાં આ પ્રકારનું (લિવિંગ) વીલ લાવવામાં ચાવીરૂપ ભૂમિકા ભજવનારા મુંબઈના જાણીતા ગાયનેકોલૉજિસ્ટ ડૉ. નિખિલ દાતાર ચિત્રલેખાને કહે છે: ‘આજે અમુક પ્રકારનાં કૅન્સર, ડિમેન્શિયા જેવી બીમારી કે કિડની ફેઈલ્યૉર, વગેરેમાં તબીબી સારવાર અપાય છે, પણ એનો કોઈ અર્થ નથી. મેડિકલ સાયન્સ એટલું આગળ વધી ગયું છે કે દરદીને વેન્ટિલેટર પર મૂકીને એના શ્વાસ પરાણે ચાલુ રાખવામાં આવે છે. કૅથેટર, ડાયાલિસિસ, હાર્ટ-લંગ મશીન, વગેરે કામે લગાડીને દરદીની શારીરિક સિસ્ટમને જીવિત રાખી શકાય છે. સમજો કે માત્ર ટેક્નોલૉજીના આધારે મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટ આપીને મૃત્યુને પાછું ઠેલવામાં આવે છે, જીવન લંબાવવામાં આવતું નથી. દરદીને આ રીતે, પથારીમાં પેશાબ-મળ સાથે જિવાડવાથી એનું માન સચવાતું નથી. જો કે આવા સંજોગમાં પણ કાયદાના બંધનને કારણે ડૉક્ટર દરદીનું વેન્ટિલેટર બંધ કરી શકતા નથી. વળી, ટ્રીટમેન્ટ અંગે સંતાનો કે સ્વજનોમાં મતભેદ થાય ત્યારે પણ ડૉક્ટરની હાલત કફોડી થાય છે. આ સ્થિતિ નિવારવા જો વ્યક્તિએ અગાઉથી લિવિંગ વીલ કરી રાખ્યું હોય તો પરિવારજનો એનો અમલ કરી શકે.’