ડૉલરની દાદાગીરીનાં કારણ શું?

ભારતીય રૂપિયો ડૉલર સામે નબળો પડ્યો છે, પણ એમ તો મોટા ભાગના દેશોની કરન્સી આપણા રૂપિયા કરતાં ડૉલર સામે વધુ ઘસાઈને તૂટી છે. કમ સે કમ ભારત એ બાબતે બહેતર છે. અમેરિકા ગંભીર આર્થિક કટોકટીમાં હોવા છતાં ડૉલર આટલો ઉપર જવાનું કારણ છે અમેરિકાનું મજબૂત કરન્સી મૅનેજમેન્ટ.

- જયેશ ચિતલિયા

ફાઈનાન્સિયલ પ્લાનર કલ્પેશ આશરે ડૉલર બાબતે સ-રસ વ્યંગ કરતો ફોટો સોશિયલ મિડિયામાં મૂક્યો હતો. ડૉલર બ્રાન્ડના ગંજીનો ફોટો મૂકીને એમણે લખ્યું હતું કે આપણા અર્થશાસ્ત્રીઓ કરતાં આપણા ગંજીને બહુ પહેલાં ખબર પડે છે કે ડૉલર હજી પણ બિગ બૉસ જ રહેશે.

જો કે હવે આ બિગ બૉસ સામે પડકાર ઊભા થઈ રહ્યા છે અને એ હજી વધવાની શક્યતા નકારી શકાય નહીં. આમ થતાં હજી સમય અવશ્ય લાગશે. ચીન અને રશિયા તો અમેરિકા સામે ઊભાં જ છે, ભારતને હજી વાર લાગશે. ભારત પોતાના અર્થતંત્રની મજબૂતીને આધારે ઊભું થવા સક્ષમ બની રહ્યું છે. જો કે આ હકીકત સામે આવતાં ઘણી ચડ-ઊતરમાંથી પસાર થવાનું આવશે.

ગ્લોબલ ઈકોનોમીનો ઊંડો અભ્યાસ ધરાવનારા ચાર્ટર્ડ એકાઉન્ટન્ટ રશ્મિન સંઘવી ચિત્રલેખા સાથેની વાતચીતમાં ડૉલર અને અમેરિકાની દાદાગીરી બાબતે ચોંકાવનારાં અને વિચારપ્રેરક નિવેદન કરતાં કહે છેઃ ‘અમેરિકા વરસોથી ડૉલરનું રાજકારણ રમે છે, જેમાં એ કરન્સીનું મૅનેજમેન્ટ એ રીતે કરે છે કે વેપારમાં અર્થાત્ ટર્મ્સ ઑફ ટ્રેડમાં એ પોતે જ સૌથી વધુ લાભમાં રહે. અમેરિકા પોતે જે જે દેશમાંથી આયાત કરે એ દેશોની કરન્સીને દબાવી રાખે છે. તમે આજે પણ વર્લ્ડ બૅન્કની ડેવલપમેન્ટ રિપોર્ટની વાર્ષિક યાદી જુઓ તો ૧૦૦ દેશોમાંથી ૭૦ દેશોની કરન્સી અન્ડરવૅલ્યૂ જોવામાં આવશે. અમેરિકા જગતની તમામ મોટી બૅન્કો પર પોતાનું દબાણ કરી શકતું હોવાથી બધા એની વાતને માન્ય રાખે છે, એનો સામનો કરી શકતા નથી.’

આ તો છે સાવ નાદાર દેશ

અમેરિકાને સ્પષ્ટ શબ્દોમાં એક નાદાર દેશ ગણાવતાં રશ્મિન સંઘવી ઉમેરે છે કે અમેરિકા એની આવક કરતાં ખૂબ વધુ ખર્ચ કરે છે. હકીકતમાં એ પોતે જ પોતાનો ખર્ચ મૅનેજ કરી શકતું નથી. થોડાં વરસ પહેલાં એક સમય એવો પણ આવ્યો હતો કે અમેરિકા પાસે એના કર્મચારીઓને પગાર આપવાનાં પણ નાણાં નહોતાં. વાસ્તવમાં અમેરિકા પોતે ફાઈનાન્સિયલ ક્રાઈસિસમાં છે, પરંતુ આઘાતજનક બાબત એ છે કે અમેરિકાની આર્થિક પરિસ્થિતિ ખરાબ હોવા છતાં આજે પણ એ સંપત્તિવાન અને સમૃદ્ધ ગણાય છે, કારણ કે એ બધા દેશોને ડૉલર ખર્ચવા પર મજબૂર કરે છે. એનું ફોરેન એક્સચેન્જ મૅનેજમેન્ટ એટલું પાવરફુલ છે. દુનિયાની મોટી બૅન્કો-નાણાં સંસ્થાઓ પર એનું પ્રભુત્વ છે. એની ખાધ ગંભીર હદે વધારે છે, પણ ડૉલર છાપતાં રહીને એ વિશ્વને ગુમરાહ કરવાની હોશિયારી ધરાવે છે.