કડવા છે રે રાતના ઉજાગરા...

કોરોનાકાળ દરમિયાન અને એ પછી માનવજીવનમાં ધરમૂળથી પરિવર્તન આવ્યાં, એમાંનું એક છે રાતની વેરણછેરણ થતી નીંદર. આનાં કારણમાં છે વાઈરસ ક્યારે વિદાય લેશે એની ચિંતાથી લઈને નોકરીધંધાની અસલામતી, મનને બીજે વાળવા ઉજાગરા વેઠીને જોવાતા વેબ-શો, ફિલ્મ, મિત્રો સાથેની પાર્ટી, વગેરે. ઘણાની ગાડી પાટે ચડી ગઈ તો ઘણાએ એ (કુ)ટેવ જાળવી રાખી... નૈન ચકચૂર હોવા છતાં રાતે જાગનારા જાણી લે કે અપૂરતી ઊંઘના ગંભીર કહેવાય એવી બીમારી સાથેના સંબંધ પુરવાર થઈ રહ્યા છે.

- કેતન મિસ્ત્રી

આ પણા શાણા-સમજુ વડીલોને મહારાષ્ટ્રના ગવર્નર રમેશ બેસસાહેબ ખોટા સાબિત કરવા માગતા હોય એવું લાગે છે. વડીલો કહી ગયા છે તે એ કે રાતે વહેલા જે સૂઈ, વહેલા ઊઠે વીર, બળ-બુદ્ધિ ને ધન વધે, સુખી રહે શરીર... પણ થોડા જ સમય પહેલાં ૭૬ વર્ષી વડીલ ગવર્નર રમેશજીએ એવું કહ્યું: ‘સ્કૂલોએ એમનો ટાઈમ સવારના થોડો મોડો રાખવો જોઈએ, જેથી રાતે મોડે સુધી સ્માર્ટફોન પર ટિંગાયેલાં બચ્ચાંવને થોડું વધારે ઊંઘવા મળે.’

બાળકોને પૂરતી ઊંઘ મળવી જોઈએ એ બાબત બેસસાહેબ સાચા છે, પણ એનાં કારણ અને મારણ ખોટાં છે. એ સાચું કે બાળકો પૂરતી ઊંઘ ન લે એનાં ગંભીર પરિણામ એમની તબિયત પર, એમનાં ભણતર પર, શિક્ષણ પર પડી શકે. આગળ જતાં ઓબેસિટી, માનસિક વિકાર, ચીડિયા થવાથી લઈને ડિપ્રેશન, અગ્રેશન અને એન્ઝાઈટીનાં લક્ષણ વરતાઈ શકે. રાતે પૂરતી ઊંઘ ન લેવાને કારણે દિવસે માણસ ઊંઘરેટિયા લાગે. તબીબી ભાષામાં આને સ્લીપ ડિસઑર્ડરનો પ્રકાર કહેવાય.

હોમવર્ક, એક્સ્ટ્રા ક્લાસ, ટ્યૂશન ઈતર પ્રવૃત્તિ, વગેરે ધ્યાનમાં લેતાં બાળકોનો ઊંઘનો ક્વૉટા ભાગ્યે જ પૂરો થાય છે. ટેબ્લેટ્સ, મોબાઈલ ફોન, કમ્પ્યુટર જેવાં નવા જમાનાનાં ડિસ્ટ્રક્શન્સ જુદાં.

ગવર્નરસાહેબે જેના વિશે ચિંતા વ્યક્ત કરી એ મોડી રાત સુધી પલંગમાં મોબાઈલ સાથે ચોંટેલા રહેવાના ગેરફાયદા આપણે સૌ જાણીએ છીએ.  સૂવાના ટાઈમે સ્માર્ટફોનનો વધુપડતો વપરાશ સ્લીપ પૅટર્ન ખોરવી નાખે છે. એક્સ્પર્ટ્સ કહે છે કે રૂટિન, સ્મૂધ સ્લીપ સાઈકલ માટે બાળકોના રૂમમાં ટીવી, ઝગારા મારતાં-પ્રકાશવાળાં રમકડાં, ફોન્સ હોવાં જ ન જોઈએ. કમ સે કમ રાતે તો નહીં જ.

પરંતુ બાળકોને એમનાં મમ્મી-પપ્પા મોડે સુધી મોબાઈલ મચડતાં રોકી નથી શકતાં એનું કારણ શું?