Try GOLD - Free
દાવાનળ ટાળવાનો અકસીર ઉપાય
Chitralekha Gujarati
|December 26, 2022
ક્યારેક હઠીલી સમસ્યા જ એના ઉકેલનું કારણ બને છે. હિમાલયનાં જંગલોમાં પાઈન વૃક્ષ અર્થાત્ ચીડ તરીકે ઓળખાતાં ઝાડ પરથી ખરી પડતાં જ્વલનશીલ પાંદડાં વ્યાપક દાવાનળ સર્જે છે. હવે આવા દાવાનળનું કારણ જ નિર્મૂળ કરવા એક એન્જિનિયર-ટેક્નોક્રેટે સોય જેવાં પાંદડાંમાંથી અવનવી ચીજ બનાવવાની ટેક્નિક ડેવલપ કરી છે.

દુર્ગંધ, રોગચાળો કે પ્રદૂષણ પેદા કરતો શહેરી કચરો સ્લો કિલર હોય છે અર્થાત્ એના સતત સંપર્કમાં રહેનારી વ્યક્તિનું સ્વાસ્થ્ય બગાડીને ધીરે ધીરે એને મારે છે. જો કે ઓછી વસતિવાળા વનપ્રદેશમાં કુદરતી રીતે પેદા થતો અમુક કચરો એવો પણ છે, જે વન્યજીવો અને ગામડાંના લોકો માટે સાઈલન્ટ કિલર સાબિત થાય છે.
અહીં વાત કરીએ છીએ હિમાચલ પ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડનાં જંગલોમાં થતાં પાઈન (ચીડ) વૃક્ષોની. આમ તો પાઈન ઉપયોગી વૃક્ષ છે, કેમ કે એના થડમાંથી રેઝિન ઝરે છે, જેનું ઔદ્યોગિક મૂલ્ય સારુંએવું છે. જો કે આ વૃક્ષનાં સોયની અણી જેવાં પાંદડાં જમીન પર ખરીને ઉનાળામાં તપે ત્યારે જંગલની આગને વકરાવવામાં જાણે ઘી જેવું કામ કરે છે. આ પાંદડાંને પાઈન નીડલ કહે છે. ભૌગોલિક રીતે સબ-શિવાલિક રેન્જ તરીકે વર્ગીકૃત થયેલા પ્રદેશમાં દાવાનળની સમસ્યા બહુ વિકરાળ ગણાય છે.
૨૦૨૧ના આંકડા જોઈએ તો એપ્રિલ મહિનામાં માત્ર ઉત્તરાખંડમાં દાવાનળની ૧૫૦૦ તો હિમાચલ પ્રદેશમાં ૭૫૦ ઘટના બની હતી. દલાઈ લામાના નગર ધરમસાલાની આસપાસની ટેકરીઓમાં પાનખરમાં પાઈન નીડલ ખરવા માંડે એટલે સ્થાનિકોનો જીવ ઉચ્ચક થવા માંડે છે, કેમ કે પછી એપ્રિલથી જુલાઈ સુધીના ગાળામાં ઓચિંતા આગ ફાટી નીકળવાની અનેક ઘટના બને છે. સળગતી બીડી ફેંકી દેવાની માનવબેદરકારીથી માંડીને ઘર્ષણને કારણે ઉદ્ભવતી સામાન્ય આગને પાઈન નીડલમાંનું તેલી તત્ત્વ વિકરાળ રૂપ અપાવી દે છે. ઝડપથી ફેલાતી આવી આગ વન વિભાગનું શિરદર્દ છે.
જો કે હવે આ સમસ્યાનો ઉકેલ લગભગ જડી ગયો છે, પણ એ કીમિયાને વ્યાપકપણે કાર્યરત બનાવતાં થોડો સમય લાગશે. કોઈ પણ સમસ્યાનું મૂળ જ એના ઉકેલ માટેનું બીજ હોય છે એ ન્યાયે અહીં વિલન સમી પાઈન નીડલને જ ઉકેલનું માધ્યમ બનાવવાનો પ્રયોગ છે.
This story is from the December 26, 2022 edition of Chitralekha Gujarati.
Subscribe to Magzter GOLD to access thousands of curated premium stories, and 10,000+ magazines and newspapers.
Already a subscriber? Sign In
MORE STORIES FROM Chitralekha Gujarati

Chitralekha Gujarati
બીમારી લાંબી નહીં ચાલે, પરંતુ કાયમી ઈલાજ જરૂરી
ભારતીય દવાઓ પર અમેરિકી ટેરિફ
3 mins
October 13, 2025

Chitralekha Gujarati
બીમારી કે બીમાર હોવાનું નાટક
આ વૃત્તિ કુદરતી છે કે માણસ સહાનુભૂતિ મેળવવા દેખાડો કરે છે એ ભેદ સમજવો જરૂરી.
3 mins
October 13, 2025

Chitralekha Gujarati
સમસ્યા વજન વધવાની... ને ન વધવાની!
ખાણી-પીણીનાં નિયંત્રણ ઉપરાંત યોગ, પ્રાણાયામ અને કસરતને પણ રોજની આદત બનાવો.
3 mins
October 13, 2025

Chitralekha Gujarati
એક પ્રોફેસરના શોખ અને ખોજથી ઊભું થયેલું સંગ્રહાલય
જગાની દૃષ્ટિએ જોશો તો એ નાનું દેખાશે, પણ એની પાછળનું વિઝન મોટું છે. વળી, આ મ્યુઝિયમ એક શૈક્ષણિક સંકુલમાં ઊભું કરાયું છે એ પણ એક વિશેષતા છે.
2 mins
October 13, 2025

Chitralekha Gujarati
કેન્વાસ પર ખીલવ્યાં શ્રદ્ધાનાં સુમન
ચિત્રકળાનો શોખ એને નાનપણથી. સમય-સંજોગથી કળાક્ષેત્રે શિક્ષણ ન મળ્યું અને કરિયર જુદી દિશામાં ફંટાઈ ગઈ. જો કે ગૃહસ્થીમાં ઠરીઠામ થયાનાં વર્ષો પછી એણે ફરી પેન્ટિંગ્સ પર હાથ અજમાવ્યો ને લો, એનાં ચિત્ર પ્રદર્શન નામાંકિત આર્ટ ગૅલરીમાં યોજાવા માંડ્યાં. મળીએ, મુંબઈનાં આ કલાવંત માનુનીને.
3 mins
October 13, 2025

Chitralekha Gujarati
દુનિયા થી છૂપી અબ ખૂલ ગઈ… મુસ્કુરાહટ તેરી રાસ્તા દિખા ગઈ
સ્મિત એ આત્માનું નાનું, પરંતુ સૌથી શક્તિશાળી આભૂષણ છે. એ એક એવી ભાષા છે, જેનો અર્થ દુનિયાનું કોઈ પણ હૃદય સમજી જાય છે. દર વર્ષે ઑક્ટોબરના પહેલા શુક્રવારે ઊજવાતો ‘વર્લ્ડ સ્માઈલ ડે’ યાદ અપાવે છે કે એક નાની સ્મિતલહર દુનિયા બદલવા પૂરતી છે.
6 mins
October 13, 2025

Chitralekha Gujarati
શાખાથી શતાબ્દી સુધી...વિવાદના અંધકાર વચ્ચે રાષ્ટ્રભક્તિનો ઉજાસ
શિસ્ત, સેવા, સમર્પણ, સ્વાભિમાન જેવા ગુણ ધરાવતા ‘રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ’ (આરએસએસ)ના કરોડો પ્રશંસકો આ દેશમાં છે. બીજી તરફ, એને હાડોહાડ કોમવાદી ગણાવીને ધિક્કારનારાની સંખ્યા પણ મોટી છે. સફેદ ખમીસ, ખાખી પાટલૂન, હાથમાં લાઠી અને માથે ટોપીના ગણવેશ સાથે રાષ્ટ્રસેવાનો ભેખ લેનારી આ સંસ્થા વિજયાદશમીએ પોતાની સ્થાપનાનાં ૧૦૦ વર્ષ પૂરાં કરે છે ત્યારે કલમથી કાઢેલો એનો એક્સ-રે તપાસવા જેવો છે.
5 mins
October 13, 2025

Chitralekha Gujarati
અહીં સાચા અર્થમાં માનવની સેવા થાય છે...
આજની મોંઘવારીમાં કોઈ એક ટંક પણ મફત ભોજન ન આપે ત્યારે નડિયાદમાં એક સામાજિક સંસ્થા રોજ બે હજાર લોકોને વિનામૂલ્યે ભોજન આપે છે. આ સંસ્થાએ નિરાધાર બા-દાદા માટે ‘દીકરાનું ઘર’ પણ બનાવ્યું છે. ‘જય માનવસેવા પરિવાર ટ્રસ્ટ’ની બીજી અનેક સેવાકીય પ્રવૃત્તિ વિશેય જાણવા જેવું છે.
3 mins
October 13, 2025

Chitralekha Gujarati
સ્ટ્રેસ એક મહામારી બને એ પહેલાં..
કટ્ટર સ્પર્ધાત્મક માહોલમાં વિદ્યાર્થીઓ પર ભણતરનો બોજ તો છે જ, એમાં સમાજની અપેક્ષાનો ઉમેરો જોખમી બની શકે.
3 mins
October 13, 2025

Chitralekha Gujarati
હો સકે તો ઈસ મેં, જિંદગી બિતા દો...
જો જીવન કષ્ટદાયક હોય અને એનો અર્થ પણ ના હોય તો છેવટે આપઘાત કરવો પડે, પરંતુ માણસ એક બૌદ્ધિક પ્રાણી છે એટલે એ કષ્ટની અંદર પણ અર્થ શોધીને એને જીવવાલાયક બનાવે છે.
5 mins
October 13, 2025
Translate
Change font size