રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધના બે વર્ષ ઝઘડો બે રાષ્ટ્રનો, પરાજય બે પ્રજાનો...

કોઈ પણ વૉરમાં વિજેતાનો પણ છેવટે તો પરાજય જ થતો હોય છે, કારણ કે અમુક પ્રદેશ કબજે કરવાની કિંમત એણે હજારો સૈનિકોના જીવ તથા અબજોનાં આંધણથી ચૂકવવી પડે છે. બે વર્ષથી ચાલતા રશિયા-યુક્રેનના વર્તમાન યુદ્ધમાં એવી સ્ટેલમેટ અર્થાત્ મડાગાંઠ સર્જાઈ છે, જે લાંબા સમય સુધી ઉકેલાવાની શક્યતા નથી. બીજી વરસી પર જાણીએ કિસને ક્યા ખોયા?

- સમીર પાલેજા

ઘણાં યુદ્ધ દુનિયાના ઈતિહાસની દશા અને દિશા બદલી નાખતાં હોય છે.૨૪ ફેબ્રુઆરી, ૨૦૨૨ના દિવસે રશિયન આક્રમણથી આરંભ થયેલું રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ પણ આવું જ છે. આ યુદ્ધમાં હજી સ્પષ્ટ વિજેતા જાહેર થયો નથી, પણ યુદ્ધના પરિણામે ઉદ્ભવેલા આંકડા ખરેખર અચંબિત કરે એવા છે, જેમ કે...

આ વૉરથી યુક્રેનના કુલ રાષ્ટ્રીય ઉત્પન્ન (જીડીપી)માં ૨૯ ટકાનો કડાકો બોલ્યો. યુક્રેનના ૫૦ લાખ લોકો લડાઈને પગલે પડોશી પોલૅન્ડ, હંગેરી, રોમાનિયા, બેલારુસ, સ્લોવાકિયા, મોલ્ડોવામાં શરણાર્થી બનીને ઠલવાયા. બીજી તરફ, રશિયાએ કબજામાં લીધેલા યુક્રેનના વિસ્તારમાં રહેતા ૧૩ લાખ લોકો રશિયામાં ઘૂસ્યા. અગાઉ યુક્રેનમાં માત્ર ૫.૫ ટકા લોકો ગરીબીની રેખા હેઠળ હતા, પણ અત્યારે એ દર ૨૪ ટકાથી વધુ છે. યુદ્ધને કારણે યુક્રેનના ૭૧ લાખ લોકો ગરીબી રેખાની નીચે આવી ગયા. અરે! મકાઈ, જવ અને ઘઉંનો સૌથી મોટો વૈશ્વિક નિકાસકાર યુક્રેન છે, પણ આજે આ દેશની જ ત્રીજા ભાગની વસતિ એક ટંકનું ખાવાનું મળશે કે નહીં એની શંકામાં જીવે છે.

બીજી તરફ, ૨૦૨૨માં રશિયાએ યુક્રેન પર ઓચિંતા આક્રમણ કર્યું ત્યારે ઘણા દેશોએ રશિયા પર ધડાધડ આર્થિક પ્રતિબંધ મૂકવા માંડ્યા હતા, જેને લીધે રશિયાનો જીડીપી એક વર્ષમાં ૧૧ ટકા ઘટવાનો તથા ફુગાવો બાવીસ ટકાએ પહોંચવાનો અંદાજ હતો. જો કે રશિયાએ ભારત અને ચીન સાથે વેપાર વધારીને પોતાનું નુકસાન સીમિત રાખ્યું. રશિયાનો જીડીપી ફક્ત ૪.૫ ટકા ઘટ્યો અને ફુગાવો ૧૪ ટકા સુધી સીમિત રહ્યો.

હા, એ મોટું પુરવણી લોક મુકવાન, સાજુલૂ વાયુની આ લડાઈ પ્રતિબંધોના પગલે રશિયામાંથી પ૨૧ ફોરેન કંપની ઉચાળા ભરી ગઈ નુકસાન. સતત ચાલતી આ લડાઈમાં નાશ પામેલાં શસ્ત્રોની ફરી કરવામાં પણ રશિયાએ મોટી કિંમત ચૂકવવી પડી. એણે ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને હેલ્થ બજેટમાં ગંજાવર કપાત કરીને એ ભંડોળ સંરક્ષણ તરફ વાળી દીધું. રશિયાના ૧૩ લાખના સૈન્યની સામે યુક્રેનનું લશ્કર પાંચ લાખનું છે. રશિયાનાં ૪૦૦૦ લશ્કરી વિમાનોની તુલનામાં યુક્રેન પાસે ૩૦૦ વિમાનો છે. યુક્રેન કરતાં રશિયા છ ગણી વધુ રણગાડી (ટૅન્ક) ધરાવે છે. અત્યારે યુક્રેનનો ૧૮ ટકા વિસ્તાર રશિયાના કબજામાં છે. જો કે યુદ્ધ શરૂ થયું ત્યાર પછી ગુમાવેલો કેટલોક વિસ્તાર યુક્રેને પાછો મેળવી લીધો છે.