મારી મરજી, તારી મરજી

પ્રકાશના પર્વમાં મનના અંધકારને ઓળખી સુખનાં અજવાળાં પામવાની એક ગુરુચાવી છે શુદ્ધ અંતઃકરણથી કુદરત આગળ સ્વીકારભાવઃ આ છે મારી નમ્ર અરજી. બાકી, જેવી તારી મરજી.

- દીપક સોલિયા

મેરી મર્ઝી..

મૈં અપની શાદી મેં ના જાઉં, મેરી મર્ઝી..

મેં પૈરોં સે તબલે બજવાઉં, મેરી મર્ઝી..

૧૯૯૦ના દાયકામાં આવેલી હિંદી ફિલમનું દેવાંગ પટેલ-વિનય દવે લિખિત આ રમતિયાળ ગીત સુપર હિટ નીવડેલું, કારણ કે એમાં મરજી મુજબ જીવવાની વાત છે. જાણીતા ભજનિક નારાયણ સ્વામીનું ગાયેલું આવું જ પેલું ગીત પણ તમને કદાચ યાદ હશેઃ શું પૂછો છો મુજને કે હું શું કરું છું, મને જ્યાં ગમે ત્યાં હરું છું ફરું છું.

મનની મરજી પ્રમાણે વર્તવાની આ વાતો મોજ કરાવે એવી છે, પણ હકીકત આપણે સૌ જાણીએ છીએ. મન ફાવે એમ કરીએ તો પોલીસ પકડી જાય. મન ફાવે એમ કરીએ તો સ્વજનો-મિત્રો નારાજ થઈ જાય.

મરજી એક તરફ બહુ મજાની ચીજ છે, પરંતુ બીજી તરફ આપણી મરજીઓ આપણને બહુ સતાવતી હોય છે. આ મરજી જ્યાં પેદા થાય છે એ મન આપણું અત્યંત મજબૂત મિત્ર પણ છે, આપણું બહુ મોટું દુશ્મન પણ છે.

મોટા ભાગના લોકોનાં મોટા ભાગનાં દુઃખ મનના ઉધામાને કારણે પેદા થતાં હોય છે. નક્કર દુઃખો બે જ છેઃ શારીરિક પીડા અને ભૂખ. આ સિવાયનાં દુઃખો જનરલી નાદાન મનની નાજાયઝ નીપજ હોય છે.

આવાં નકામાં દુઃખો આપણને કનડી શકે છે એનું મુખ્ય કારણ એ છે કે આપણે મનની ઉપયોગિતા વિશે તો જાણીએ છીએ, પરંતુ મનની મર્યાદા વિશે આપણે ભાગ્યે જ સભાન હોઈએ છીએ. પ્રકાશના ઉત્સવના આ સપરમા દિવસોમાં આપણે મનના અંધકારને ઓળખીને, ઓળંગીને કઈ રીતે સુખનું અજવાળું પામી શકીએ એ વિશે થોડી વાતો કરીએ.

શરૂઆત કરીએ એક સાવ જ સાદા સવાલથી. બોલો, હવે પછીની પળમાં તમને કયો વિચાર આવશે? આનો પ્રામાણિક જવાબ એક જ હોઈ શકેઃ મને ખબર નથી.

સીધી વાત છે. હવે પછીની પળમાં આપણને આવનારા વિચાર વિશે આપણે અગાઉથી જાણી શકીએ નહીં. એ તો વિચાર આવે ત્યારે જ આપણને જાણ થાય કે આવો વિચાર ખોપરીમાં પ્રગટ્યો.