અન્યાય સામે લડત લઈ આવી રાજકારણમાં...

પિતાના મૃત્યુને કારણે કાચી ઉંમરે અચાનક આણંદ જિલ્લાના ગામથી વિદેશી ભોમકા પર જવાનું થયું અને ત્યાં વસ્યા પછી વળી બીજો સંઘર્ષ સામે હતો. એ સંઘર્ષે એમના જીવનને નવો વળાંક આપ્યો... અને નવી ઓળખ પણ.

- કેતન ત્રિવેદી

વર્ષ ૧૯૭૫. અમદાવાદથી એક યુવતી અચાનક લંડન જવાની ફ્લાઈટ પકડે છે. લંડન જવાનું છે, પણ ત્યાં જઈને શું કરવાનું છે એની એને કે એની સાથે મુસાફરી કરતી માતા અને ત્રણ ભાઈ-બહેનને ખબર નથી. ખબર એટલા માટે નથી કે હજી પાંચ દિવસ પહેલાં જ લંડન ગયેલા એના પિતાનું ત્યાં અચાનક મૃત્યુ થયું છે એટલે પહોંચીને પહેલું કામ એમના અંતિમસંસ્કાર કરવાનું છે. બસ, પછી એ લોકો ક્યાં જશે, શું કરશે એની એ યુવતીને ખબર નથી. અત્યારે તો એની આંખોમાં બસ આંસુ છે એટલું જ.

વર્ષ ૨૦૨૫. બરાબર અડધી સદી પછી આ જ યુવતી લંડનના હેરો પરગણાના ૭૩મા મેયર તરીકે શપથ લેતી વખતે વયોવૃદ્ધ માતાના ચરણસ્પર્શ કરે છે ત્યારે પણ એની આંખોમાં આંસુ છે. જો કે બન્ને આંસુમાં ફરક છે. એક અણધાર્યા આવી પડેલા દુઃખનાં આંસુ હતાં, એક હર્ષનાં આંસુ છે.

એમનું નામ અંજના પટેલ. બાળપણમાં પાંચેક વર્ષ સિવાય ગુજરાતમાં બહુ રહ્યાં નથી, છતાંય પ્રમાણમાં ઘણું સારું ગુજરાતી બોલી શકતાં અંજનાબહેન પ્રિયદર્શિનીને કહે છેઃ ‘આજે પણ હું અમારા ગામ બોચાસણ નિયમિત આવું છું. અમારા પડોશી-સ્નેહી કનુભાઈ રબારીને ત્યાં જ અમારો ઉતારો હોય છે. નિયમિત આવું છું એટલે ગુજરાતી સારી રીતે સમજી-બોલી શકું છું.’

આમ તો ઈંગ્લૅન્ડમાં વસીને ત્યાંના રાજકારણમાં મહત્ત્વના પદે પહોંચવું એ હવે ગુજરાતીઓ તથા અન્ય ભારતીયો માટે નવાઈની વાત નથી રહી. રિશી સુનકથી લઈને પ્રીતિ પટેલ સુધી એ યાદી બની શકે છે એટલે અંજનાબહેનના મેયર બનવાથી હવે એ યાદીમાં એક નામ ઉમેરાયું છે એટલું જ, પણ જન્મથી જ બ્રિટિશ પાસપોર્ટ ધરાવતાં હોવા છતાં વિકટ સંજોગોમાં આ અજાણી ભોમકા પર પગ મૂકનાર અંજનાબહેનની વાત થોડીક નિરાળી છે.

અને એ વાત કાંઈક આવી છે...

મૂળ બોચાસણના વતની મૂળજીભાઈ પટેલ પત્ની કમળાબહેન અને ચાર

સંતાનો સાથે ઈસ્ટ આફ્રિકાના તાન્ઝાનિયાના દાર-એ-સલામમાં વસવાટ કરતા હતા. શિક્ષકની નોકરીમાંથી એ નિવૃત્ત થયા અને ૬૦ના દાયકામાં તાન્ઝાનિયા બ્રિટિશ શાસનથી સ્વતંત્ર થયું એટલે ૧૯૭૦માં મૂળજીભાઈ પરિવાર સાથે બોચાસણ પાછા ફર્યા. એમનો પાસપોર્ટ બ્રિટિશ હતો એટલે પાંચેક વર્ષ પછી આગળ કંઈક કરવાના આશયથી સપ્ટેમ્બર, ૧૯૭૫માં એ લંડન ગયા. લંડન પહોંચ્યાના પાંચ જ દિવસમાં એમનું અવસાન થયું અને આ સંજોગો અંજનાબહેનને ૧૮ વર્ષની વયે માતા અને ભાઈ-બહેનો સાથે લંડન સુધી લઈ આવ્યા.