કચ્છના પરંપરાગત કુંભારીકામ કરતાં કુંભારોને માટી મળતી નથી, તેમની પાસે પૂરતી જગ્યા નથી, પૂરતું માર્કેટિંગ પણ નથી. આથી જ નવી પેઢી હવે નવા વ્યવસાયો અપનાવી રહ્યા છે.
કચ્છના કુંભારો માટલાં, તાવડી જેવા રોજિંદા ઉપયોગનાં સાધનો ઉપરાંત બોટલ, વાસણો, ગલ્લા, ગરબા, દીવડા, રમકડાં, કુંડા જેવી અનેક વસ્તુઓ બનાવે છે. ક્યારેક લગ્ન માટેની ચૉરી કે જન્મ-મરણ પ્રસંગે ઉપયોગી માટલીઓ પણ સર્જે છે.
પાંચ હજાર વર્ષ જૂની સિંધુ સંસ્કૃતિ સમયની કલા પણ કચ્છમાં હજુ જીવંત છે.
ભૂકંપ પછી કચ્છના વિકાસાર્થે ઉદ્યોગોને મળેલી ક૨ રાહત પછી આ સરહદી જિલ્લાની સૂરત જ પલટાઈ ગઈ છે. ઉદ્યોગોના કારણે દેશનાં અલગ-અલગ રાજ્યોમાંથી આવેલા લોકોથી ગાંધીધામ, ભુજ અને મુન્દ્રા જાણે મેટ્રોપોલિટિન શહેરો બની ગયાં હોય તેવું લાગી રહ્યું છે. આધુનિકીકરણ અને વિકાસ થયો હોવા છતાં કચ્છે પોતાની આગવી ઓળખ સમાન કલા સાચવી રાખી છે, પરંતુ હવે ધીરે-ધીરે આજીવિકાના બીજા વિકલ્પો ખુલ્લા થવા લાગતાં નવી પેઢી પરંપરાગત કલાઓને પોતાનો વ્યવસાય બનાવવાના બદલે તે અન્ય કામો તરફ વળી રહી છે. તેથી જ અમુક કલા જાણનારા બહુ ઓછા કારીગરો રહ્યા છે. આવી કલાઓનું જતન કરવું જરૂરી છે. આવી જ એક કલા છે કુંભારીકલા. ફ્રીઝ, સ્ટીલનાં વાસણોના જમાનામાં આજે માટલાંકે માટીનાં વાસણો લોકમાનસમાંથી ધીરે ધીરે દૂર ખસી રહ્યાં છે. કચ્છના કુંભારોને આધુનિકીકરણ ઉપરાંત તેમના માટે મહત્ત્વનો એવો કાચો માલ એટલે કે માટી મેળવવાનું કામ દિવસે-દિવસે અઘરું બની રહ્યું છે.ઉપરાંત તેમને પોતાનું કામ કરવા માટે પહેલાં જેટલી જોઈએ તેટલી જગ્યા સહેલાઈથી મળતી હતી, પરંતુ આજે સીમાડા પણ સામાન્યજનો માટે, ઉદ્યોગો માટે ઉપયોગી બન્યા હોવાથી ત્યાં કુંભારો માટે પૂરતી જગ્યા રહી નથી.આથી કુંભારીકલા અસ્તાચળ તરફ ધસી રહી હોય તેવું લાગી રહ્યું છે. કચ્છની લોકકલાના સંવર્ધન માટે કામ કરતી વિવિધ સંસ્થાઓ કુંભારી કલા જીવંત રહે તે માટે પ્રયત્નશીલ તો છે, પરંતુ આ પ્રયત્નો ઓછા પડી રહ્યા હોય તેવું લાગી રહ્યું છે.
This story is from the February 10, 2024 edition of ABHIYAAN.
Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 8,500+ magazines and newspapers.
Already a subscriber ? Sign In
This story is from the February 10, 2024 edition of ABHIYAAN.
Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 8,500+ magazines and newspapers.
Already a subscriber? Sign In
વિઝા વિમર્શ,
ફેમિલી બેઝ્ડ પિટિશનની કેટેગરીમાં ફેરફાર થાય ત્યારે...
મૂવી ટીવી
જ્યોતિકા ચૂંટણીના વોટિંગની વાત કરે છે કે બિગબોસની?!
રાજામૌલી લાવી રહ્યા છે બાહુબલી ભાગ-૩!
‘બાહુબલીનું વિશ્વ બહુ મોટું છે અને એનું સૌથી મોટું ઉદાહરણ ફિલ્મ ફ્રેન્ચાઇઝી છે.
ફેમિલી ઝોન બ્યુટી.
આઇબ્રોને કાળી અને ભરાવદાર બતાવવાના નુસખા
માનું મોટું ઉત્તરદાયિત્વ એટલે વિશ્વને યોગ્ય નાગરિકો આપવા!
એક માતામાં સો શિક્ષકની ગરજ સરે એટલી સંભાવનાઓ હોય ત્યારે એ માતાઓ સંતાનને કેવી રીતે ઘડી શકે એની એક નાનકડી માર્ગદર્શિકા જેવું કાવ્ય હિન્દીની નવી પેઢીની કવયિત્રી કવિતા કાદમ્બરીએ લખ્યું છે. પોઢજો રે, મારા બાળ ! પોઢી લેજો પેટ ભરીને આજ— કાલે કાળાં જુદ્ધ ખેલાશેઃ સૂવાટાણું ક્યાંય ન રે’શે. આજ માતાજીને ખોળલે રે તારાં માથડાં ઝોલે જાય તે દી' તારે શિર ઓશીકાં મેલાશે તીર-બંધૂકા.
બિજ-થિંગ
તસવીરકલાના સુવર્ણયુગ સમા પ્રાણલાલ પટેલ
ભુજે હાથે કરીને વહોરેલી પાણીની સમસ્યા
નર્મદાનું પાણી ભુજને મળવા લાગતાં સ્થાનિક સ્ત્રોતની જાળવણી ભુલાઈ. અન્ય કોઈ વૈકલ્પિક વ્યવસ્થા પણ ન વિચારાઈ. જેના પરિણામે જ્યારે જ્યારે નર્મદાનું પાણી ન મળે ત્યારે ત્યારે પાણીની તંગી સહન કરવી પડે છે. થોડા દિવસ પહેલાં જ ૧૦થી ૧૨ દિવસ ભુજ શહેરમાં પાણી વિતરણ કરી શકાયું નહોતું. ફરી વખત ભુજવાસીઓ ટેન્કરરાજમાં જીવવા માટે મજબૂર બન્યા હતા.
પ્રવાસન
જોરાસાંકો ઠાકુરબારી, ગેરુવા હવેલીમાં ગુરુદેવનો અહેસાસ
કવર સ્ટોરી
ઉનાળામાં તાવ આવે ત્યારે શું કરવું?
કવર સ્ટોરી
ગરમીની ઋતુ અને આહારનું વિજ્ઞાન