સત્યકામ સત્યની તપસ્યા અને આત્માનું યુદ્ધ અ

સત્યપ્રિયનો સંઘર્ષ માત્ર બાહ્ય નથી. એ પોતાની ભીતર એક બીજું યુદ્ધ લડી રહ્યો છે. એનો પ્રશ્ન એ નથી કે સત્ય સૌથી શ્રેષ્ઠ છે, પણ એનો પ્રશ્ન એ છે કે જો સત્ય સૌથી શ્રેષ્ઠ હોય તો મનુષ્ય એને શા માટે જીવી શકતો નથી? એનું મન દ્વંદ્વથી ભરેલું છેસમાજ કહે છે કે બાંધછોડ કર, એનું અંતઃકરણ કહે છે કે સત્ય બોલ. આ દ્વંદ્વ એને સતત એકલો પાડી દે છે.

- રાજ ગોસ્વામી

'મેં ઘણાં દશ્યો ભજવ્યાં છે ગંભીર પણ અને રમૂજી પણ. જો કે એક દશ્ય મને પડકારરૂપ લાગ્યું હતું. હૃષીકેશ મુખરજીની સત્યકામમાં મૃત્યુ પામવાનું. એ ફિલ્મ મને સારી રીતે યાદ છે, કારણ કે ભ્રષ્ટાચારનો એ વિષય આજે પણ પહેલાંની તુલનામાં વધુ પ્રાસંગિક છે. મેં આદર્શવાદી અને બાંધછોડ ન કરે એવા સત્યપ્રિયનું પાત્ર ભજવ્યું હતું, પછી ભલે એના માટે સુખી-સંપન્ન જીવન ગુમાવવું પડે.

એમાં મારું પાત્ર કૅન્સરની બીમારીમાં બોલવાની ક્ષમતા ગુમાવી દે છે. મારે સત્યપ્રિયની પીડાને શબ્દો વિના, ફક્ત આંખો મારફતે વ્યક્ત કરવાની હતી. દશ્યમાં મારા આધ્યાત્મિક ગુરુ સત્યશરણ આચાર્ય (અશોક કુમાર) મને કહે છેઃ હવે હું પણ તને મન ભરીને ઠપકો આપી શકીશ અને તું સામે બોલી પણ નહીં શકે.

‘શબ્દો કડવા હતા, પરંતુ એમાં મારા માટે પ્રેમ હતો. મારે એવું બતાવવાનું હતું કે હું સમજી ગયો ગુરુજી પ્રેમથી મને વઢી રહ્યા છે. એ પછી મારી પત્ની, જે મારા આદર્શભર્યા જીવનની મૌન સાક્ષી રહી છે, મારા હસ્તાક્ષર માટે અમુક કાગળો લઈને ઘરમાં આવે છે, જેથી મારા મરી ગયા પછી પરિવાર ગરીબીમાંથી મુક્ત થાય.

‘મારી પત્ની અને પુત્ર માટે હું મારા જીવનમાં પહેલી અને છેલ્લી વાર એ કાગળો પર હસ્તાક્ષર કરવા તૈયાર થઈ જાઉં છું, પરંતુ એ પહેલાં શર્મિલા મારા હાથમાંથી કાગળોને છીનવીને ફાડી નાખે છે. મારે એ સ્ત્રી માટે મારો ઊંડો, અતૂટ પ્રેમ અને અહેસાન વ્યક્ત કરવાનો હતો, જે દરેક સુખદુઃખમાં મારી સાથે ઊભી હતી. આ દશ્ય ઘણું કપરું હતું. હું હૃષી’દાનો ઋણી છું કે એમણે મારા પર ભરોસો મૂક્યો હતો. આજે યાદ કરું છું તો આશ્ચર્ય થાય છે કે હું એ કેવી રીતે કરી શક્યો હતો! હૃષી’દાએ મને પાછળથી કહ્યું હતું કે સત્યપ્રિયનું પાત્ર બીજો કોઈ ઍક્ટર કરી શક્યો ન હોત.’

- ધર્મેન્દ્ર

(એક ઈન્ટરવ્યૂમાં)