ગંગાને ગંગાજળ પિવડાવવું પડે એવી નોબત આવી કેમ?

હિમાલયની કોતરોના પગ પખાળતી આ દેવનદીનાં પાણીમાં આપણે પ્રદૂષણ રૂપી ઝેર ઠાલવી ઠાલવીને એને પીવાલાયક તો શું, નાહવાલાયક પણ રાખ્યું નથી. વિચાર તો કરો, ગંગાને આવી મેલી કરવાનાં પાપ આપણે ક્યાં ધોવા જઈશું?

- કૌશિક મહેતા

ડિયર નૅચર,

શહેનશાહ અકબરના દરબારમાં ગંગાનું પાણી પીવા માટે અપાતું અને કહેવાતું કે આ પવિત્ર જળ છે અને એ પીવાથી અમરત્વ મળે છે. આજની વાત કરીએ તો ગંગાનું પાણી પવિત્ર જ ગણાય છે. આજેય મૃત્યુ પામનારી કે મૃત્યુના આરે ઊભેલી વ્યક્તિના મોંમાં ગંગાનું પાણી આપવામાં આવે છે. પ્રસિદ્ધ રામાયણી કથાકાર મોરારિબાપુ પણ ગંગાનું પાણી પીએ છે અને એમાં બનેલું ભોજન જ આરોગે છે.

જો કે વરવી વાસ્તવિકતા એ છે કે ગંગાનું પાણી પીવાલાયક તો ઠીક, નાહવાલાયક પણ રહ્યું નથી અને એ માટે બીજું કોઈ નહીં, આપણે જ જવાબદાર છીએ. રામ તેરી ગંગા મેલી હો ગઈ, પાપીઓ કે પાપ ધોતે ધોતે.. એ ગીત આજેય વાસ્તવિક લાગે છે, કારણ કે ગંગાને શુદ્ધ કરવા પાછળ કરોડો રૂપિયા ખર્ચાયા છતાં ગંગા મેલી, ગંદી થતી જાય છે.

- અને માત્ર ગંગાની જ નહીં, દેશની અનેક નદીની હાલત ગંગા જેવી છે. દેશમાં નાની-મોટી ૬૦૩ નદી છે અને એમાંથી ૩૦ રાજ્યોમાં ૨૭૯  નદી પ્રદૂષિત છે અને એમાં ગંગાનો તો દુનિયાની સૌથી પ્રદૂષિત નદીમાં સમાવેશ થાય છે. યમુના, ગોદાવરી અને ગુજરાતની સાબરમતી નદી પણ પ્રદૂષિત છે. આવી ૪૬ નદી એવી છે જેનું પાણી પીવાલાયક નથી અને નાહવાલાયક પણ નથી.

નૅશનલ ગ્રીન ટ્રિબ્યુનલથી માંડી કેન્દ્રના પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડના આવા એકથી વધુ અહેવાલ છે અને આ હાલત આજની નથી. છેલ્લા ચાર-પાંચ દાયકાથી આપણે નદીઓને પ્રદૂષિત કરતા જ રહ્યા છીએ. નદીને માતા કહેવા છતાં આ બધું બન્યું છે, બનતું રહે છે. ગાયને પણ આપણે માતા કહીએ છીએ અને એની શી હાલત કરી છે? એવું જ કંઈક નદી સાથે આપણે કર્યું છે.

હિમાલયની કૂખેથી નીકળતી ગંગાને આપણે દેવનદીનો દરજ્જો આપ્યો છે અને આપણે જ જુઓ, એની કેવી હાલત કરી છે!