કુદરત સાથેનો આપણો નાતો તૂટતો જ જાય છે...

...અને એનાં માઠાં પરિણામ આપણે અત્યારે ભોગવી રહ્યા છીએ. પ્રકૃતિ સાથેના આપણા લાગણીના સંબંધને જાણે કાટ લાગી રહ્યો છે. એક પછી એક જે આફત ત્રાટકી રહી છે એ સૂચવે છે કે આપણે વિનાશના પંથે છીએ.

- કૌશિક મહેતા

મહાભારત યુદ્ધ પછી ગાંધારીએ યુદ્ધના વિનાશ માટે શ્રીકૃષ્ણને જવાબદાર ગણાવીને શાપ આપ્યો હતો કે યદુવંશનો નાશ થશે. એ શાપ પ્રમાણે યદુવંશીઓ એકબીજા સાથે લડીને નષ્ટ થયા. એ પછી ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ સ્વધામ પાછા ફરવા માટે પ્રભાસ તીર્થના જંગલમાં એકાંતમાં બિરાજમાન થયા.

એ યોગનિદ્રામાં હતા અને એમનો જમણો પગ કમળ જેવો લાલ અને કોમળ હતો. એ જ સમયે જરા નામનો શિકારી હરણનો શિકાર કરવા માટે જંગલમાં આવ્યો. દૂરથી એને ભગવાન શ્રીકૃષ્ણનો પગ હરણ જેવો લાગ્યો.

શિકારીએ ભૂલથી ભગવાનના પગ પર તીર માર્યું. કૃષ્ણના પગ પર તીર વાગવાથી એ જાગી ગયા. શિકારી નજીક આવતાં એણે જોયું કે ભૂલથી ભગવાનને તીર વાગ્યું છે. એ તરત જ ભગવાનના પગમાં પડ્યો અને માફી માગી. ભગવાને કહ્યું કે આ તો નિયતિનો ખેલ છે. મારે હવે સ્વધામ પાછા ફરવાનો સમય થઈ ગયો છે.

શિકારીએ ભૂલથી પણ પોતાનો જ વિનાશ નોતર્યો, કારણ કે જેણે સમગ્ર વિશ્વનું સર્જન કર્યું એને જ ઈજા પહોંચાડી. આ ઘટના પગ પર કુહાડો મારવાની કહેવતને યોગ્ય રીતે દર્શાવે છે. અહીં કુહાડો એ તીર છે અને પગ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણનો છે. આ શિકારીએ જાણીજોઈને નહીં, પણ અજાણતાં જ પોતાના પગ પર કુહાડો માર્યો, પણ આપણે તો જાણીજોઈને પગ પર કુહાડો મારી રહ્યા છીએ અને એનાં માઠાં ફળ ભોગવી રહ્યા છીએ, છતાં આપણે જાગતા નથી, કારણ કે આપણી નિદ્રા કુંભકર્ણ જેવી છે.

હમણાં યુનિવર્સિટી ઑફ ડર્બી-યુકેની સ્કૂલ ઑફ સાઈકોલૉજી દ્વારા એક અભ્યાસ જાહેર થયો છે. એનું નામ છેઃ નૅચર કનેક્ટેડનેસ એટલે કે પ્રકૃતિ સાથે લગાવ. માઈલ્સ રિચર્ડ્સન નામના પ્રોફેસર દ્વારા આ અભ્યાસ થયો છે અને એનું તારણ છે કે છેલ્લાં બસ્સો વર્ષમાં કુદરત સાથેના આપણા લગાવમાં ૬૦ ટકા સુધી ઘટાડો થયો છે. વર્ષ ૧૮૫૦થી ઔદ્યોગિકીકરણ અને શહેરીકરણ થયું ત્યારથી કુદરત સાથેનો આપણો લગાવ સતત તૂટી રહ્યો છે. અને સ્થિતિ ક્યાં પહોંચી છે? ૨૦૨૦માં ઈઝરાયલની વિમેન ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સાયન્સ દ્વારા સંશોધન થયું એ મુજબ, કચરાને છોડતાં ધરતી પર જેટલી માનવનિર્મિત વસ્તુ જમા થઈ છે એ દરેક પ્રકારનાં પ્રાણીઓની સંખ્યા કરતાં વધુ છે. માણસ જાણે પ્રાકૃતિક વિકાસવાદી સિદ્ધાંતોથી પર થઈ ગયો છે. સદીઓથી આપણામાં કોઈ જૈવિક પરિવર્તન આવ્યું નથી. આપણું શરીર અને દિમાગ એવાં ને એવાં જ છે.