માતૃવત્સલ મધુબહેન

સદા અગ્રસર સાપ્તાહિક ‘ચિત્રલેખા’ પરિવારનાં મોભી અને માતાતુલ્ય ‘મધુબહેને’ (મધુરી કોટક) ગયા ગુરુવારે નિયમિત અંક પૂરો થયા બાદ જીવનલીલા સંકેલી લીધી. લગભગ સાત દાયકા સુધી આ માતબર સાપ્તાહિક સાથે એ સંકળાયેલાં રહ્યાં. આ પણ પત્રકારત્વનો એક વિક્રમ ગણાય. મધુબહેનના જીવન પર દૃષ્ટિપાત કરતાં વિસ્મય અનુભવાય. કોઈ મસાલેદાર ફિલ્મ જેવું સતત ચડાવ-ઉતારથી ભરપૂર એમનું જીવન હતું. એક પછી એક સ્વજન અને સાથીઓ બિછડે સભી બારી બારીની જેમ વિલીન થતાં ગયાં. તેમ છતાં અખૂટ ધીરજ અને ધરતી જેવી સહનશીલતાથી મધુબહેન બધું જીરવતાં રહ્યાં અને સંજોગોની સામે લડતાં રહ્યાં.

- અજિત પોપટ

બહુ ટૂંકા દામ્પત્યજીવનમાં શીખેલા પત્રકારત્વ અને તસવીરકળાના પાઠ મધુબહેને વજુભાઈના નિધન પછી બરાબર આત્મસાત્ કર્યાં.

હિંદી ફિલ્મસૃષ્ટિમાં સૌથી ધૂની અને તરંગી ગણાતા પ્લેબૅક સિંગર કિશોર કુમારે બહુ ઓછા પત્રકારોને લાંબો ઈન્ટરવ્યૂ આપ્યો છે. એવો એક સાત-આઠ પાનાંનો ઈન્ટરવ્યૂ કિશોર કુમારે એક ગુજરાતી મહિલા પત્રકારને આપેલો એમ કહીએ તો કોઈને જરૂર વિસ્મય થાય. કહી શકાય કે પત્રકારત્વનો આ એક વિરલ દાખલો છે. કિશોર કુમારનો એ ઈન્ટરવ્યૂ ચિત્રલેખા-જીનાં સહસંસ્થાપક અને તંત્રી મધુરી કોટકે લીધો હતો!

એમની આ સિદ્ધિની નોંધ ક્યારેય કોઈએ લીધી નહોતી. જો કે મધુબહેન પોતે પણ અલિપ્ત રહીને કામ કરતાં હતાં. અંતર્મુખ સ્વભાવ અને લો પ્રોફાઈલ રહેલાં મધુબહેને ગયા સપ્તાહે ૯૨ વર્ષની વયે આપણી વચ્ચેથી વિદાય લીધી. યોગાનુયોગ કેવો કે ગુરુવારે ચિત્રલેખાનો રાબેતા મુજબનો અંક પૂરો થયો, બીજી બાજુ મધુબહેને વિદાય લીધી. ભલભલા પુરુષોને શરમાવે એવું કાર્ય કર્યું હોવા છતાં એ અંગત પ્રચાર-પ્રસિદ્ધિથી સ્વેચ્છાએ દૂર રહ્યાં.

૧૯૩૦ના ઑક્ટોબરની પહેલી તારીખે ઈરાનમાં જન્મેલાં મધુબહેનનું બાળપણ ભાવનગરમાં અને બાકીનું જીવન મુંબઈમાં વીત્યું. પિતા જીવરાજભાઈ રેલવેમાં ગાર્ડ હતા. પાંચ બહેનો અને ત્રણ ભાઈઓમાં મધુબહેનનો ચોથો નંબર. પિતાની જેમ પાછળથી બે ભાઈઓ પણ રેલવેમાં ગાર્ડ થયા હતા. બીમાર રહેતાં માતુશ્રી દિવાળીબાની સારવાર અને નાનાં ભાઈ-બહેનોના ઉછેરની જવાબદારી મધુબહેન પર. આમ બાળપણથી કોઈ ને કોઈ જવાબદારી સંભાળતાં થયેલાં.

નાના બાળક જેવું કુતૂહલ અને વાંચવાની તીવ્ર જિજ્ઞાસા. પત્રકારત્વમાં આ બન્ને ગુણો કામ લાગેલા. પારિવારિક જવાબદારીને કારણે માંડ માંડ સાત ધોરણ (એ સમયે ફાઈનલ કહેવાતું) શિક્ષણ મેળવેલું. ચિત્રકળામાં ઊંડો રસ. ગમે તેવા પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએટને શરમાવે એવી ધીંગી કોઠાસૂઝ ધરાવે. એમના આ ગુણોને વજુ કોટક પારખી શકેલા.