મોસમ આવી જળસંચયની

બૂંદસે બને સાગર ખંભાતી કૂવા, ટાંકા, તળાવ, વગેરેમાં વરસાદી પાણીનો સંગ્રહ થાય છે. હવે વરસાદનાં પાણીનાં પ્રત્યેક ટીપાંને ઝીલી લઈને સાચવવાનો મંત્ર વડા પ્રધાને નવતર નામથી ફેંક્યો છે. આ ‘કૅચ ધ રેઈન’ નામની યોજનામાં પારંપરિક સાથે પ્રયોગાત્મક પદ્ધતિથી વરસાદી જળસંગ્રહનો ઉદ્દેશ છે.

- મહેશ શાહ (અમદાવાદ)

ચોમાસું માથે મંડરાતું હોય ત્યારે પ્રિ-મોનસૂન પ્લાન, પૂર, ડિઝાસ્ટર મૅનેજમેન્ટ, વગેરે શબ્દ સાંભળવા મળે છે. એ યાદીમાં નવું ઉમેરણ છેઃ કૅચ ધ રેઈન. આ યોજનામાં ગ્રામપંચાયતથી માંડીને જિલ્લાપરિષદ કે મહાપાલિકા દ્વારા વરસાદનાં પાણીનો સંગ્રહ, વરસાદી પાણીના નિકાલ સુધીની કામગીરી કરવામાં આવે છે.

કૅચ ધ રેઈન એ સૂત્ર વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ આપ્યું છે. આમ તો ભારતમાં સદીઓથી વરસાદી પાણીના સંગ્રહની પરંપરા છે, પણ હવે બહુ ઓછાં ગામ અને શહેરમાં સચવાઈ છે, એમાં વર્ષાજળને જમીનમાં, કૂવામાં, ટાંકા, વગેરેમાં ઉતારીને સંગ્રહિત કરવામાં આવે છે. ટાંકામાં વરસાદી પાણી ઘણેઅંશે શુદ્ધ રહે અને એ પાણીનો ઉપયોગ ખાસ્સો સમય થઈ શકે.

કોઠાસૂઝની આવી કમાલ જનજાગૃતિને અભાવને લીધે લુપ્ત થઈ રહી છે. અલબત્ત, કૅચ ધ રેઈન યોજના થકી વધુ ને વધુ લોકોને જળસંચય માટે પ્રોત્સાહિત કરવાનું લક્ષ્ય છે. આકાશેથી આવેલાં નીરને કૂવા, ચેકડેમ કે ઘરના ભૂગર્ભ ટાંકામાં ઉતારવા ઉપરાંત પણ સંગ્રહના બીજા ઘણા કીમિયા છે. શહેરી વિસ્તારમાં પર્ફોલેશન વેલ, ખંભાતી કૂવા, રૂફ વૉટર હાર્વેસ્ટિંગ અને તળાવ ઊંડાં કરીને આ કામ થાય છે. આ પ્રથાને પુનર્જીવિત કરીને એને દેશવ્યાપી બનાવવા રૂપાળું નામ આપવામાં આવ્યું છેઃ કૅચ ધ રેઈન.

ગુજરાત સરકારે જળસંચયની જાણીતી સુજલામ સુફલામ યોજના સાથે નવી યોજના સાંકળીને નામ આપ્યું: કૅચ ધ રેઈન સુજલામ સુફલામ જળ અભિયાન ૨.૦, એનો મુખ્ય ઉદ્દેશ છે પાણીસંગ્રહની વ્યવસ્થા સુદૃઢ કરીને ભૂગર્ભ જળસ્તર ઊંચા લાવવાનો.

થોડાં સપ્તાહ અગાઉ ગુજરાતના મુખ્ય મંત્રી ભૂપેન્દ્રભાઈ પટેલે મહેસાણા જિલ્લાના દવાડા ગામે નવી યોજનાનો શુભારંભ પણ કરાવ્યો. ભૂપેન્દ્રભાઈ કહે છેઃ ‘તળાવ અને ચેકડેમ ઊંડાં કરીને તથા નદીની સાફસફાઈથી મહત્તમ પાણીનો સંગ્રહ કરીને ભવિષ્યની જળસુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવામાં વડા પ્રધાનનો કૅચ ધ રેઈન અભિગમ ઉપકારક નીવડશે.’