ફિલ્મ-બહિષ્કારનાં ૧૦૦ વર્ષ... આખિર ઈસ દર્દ કી દવા ક્યા હૈ?

૧૯૨૧માં એક મૂક ફિલ્મ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો ત્યારથી લઈને આજ સુધી અનેક ફિલ્મોએ, કલાકાર-કસબીએ એક યા બીજા કારણસર બૉયકોટનો, બૅનનો, પ્રોટેસ્ટનો સામનો કરવો પડ્યો છે. કેટલાક તાજા દાખલા બાદ ફિલ્મ ઈન્ડસ્ટ્રી સાથે સંકળાયેલા કહે છે કે હવે આ બૉયકોટના ટ્રેન્ડનો જ બહિષ્કાર કરો.

- કેતન મિસ્ત્રી (મુંબઈ)

કુહાડી પગ પર પડવી અને કુહાડી પર પગ મૂકવો એ રૂઢિપ્રયોગનું આનાથી સચોટ ઉદાહરણ શોધ્યું નહીં જડે. ગયા અઠવાડિયે (૧૯ ઓગસ્ટે) અનુરાગ કશ્યપ દિગ્દર્શિત ૨.૧૨-દો બારા ફિલ્મ રિલીઝ થઈ. રિલીઝ પહેલાં એક ટીવી-ઈન્ટરવ્યૂમાં ડિરેક્ટર અને હીરોઈન તાપસી પન્નૂને દેશભરમાં ફેલાયેલા બોલીવૂડનો બહિષ્કાર (બૉયકોટ બોલીવૂડ) નામના ચેપ વિશે પૂછવામાં આવ્યું તો બન્નેએ ખીખીખીં હસતાં કહ્યું: અમે તો ઈચ્છીએ છીએ કે અમારી ફિલ્મનો બહિષ્કાર થાય. તાપસીએ કહ્યું કે પ્લીઝ, અમારી ફિલ્મનો બાયકોટ કરો. પછી અનુરાગે કૅમેરા સામે ચાળા પાડતાં કહ્યુંઃ અમારો બાયકોટ કરો, તાપસીનો બાયકોટ કરો, ‘દો બારા’નો બૉયકોટ કરો, બાયકોટ કરો, પ્લીઝ, બૉયકોટ કરો...

– અને ફિલ્મ રિલીઝ થઈ. ઍક્ટર-ડિરેક્ટરને એમની ગુસ્તાખી ભારે પડી ગઈ. જાણ્યે-અજાણ્યે સિનેમાપ્રેમીઓએ એમની ઈચ્છા પૂરી કરી. મોટા ભાગનાં થિયેટર ખાલીખમ હતાં. આ લખાય છે ત્યારે (મંગળવાર, ૨૩ ઓગસ્ટે) દો બારા મોટા ભાગનાં થિયેટરોમાંથી ઊતરી ગઈ છે. ટિકિટબારી પર ફિલ્મનો કુલ નફો વત્તા ઓટીટી પર વેચાય ને જે રકમ મળે એનો સરવાળો કરતાં નિર્માણખર્ચ તો બાજુએ, અનુરાગ અને તાપસીનાં મહેનતાણાં પણ નહીં નીકળે.

આ પહેલાં આવી હાલત લાલસિંહ ચઢ્ઢાની અને રક્ષા બંધનની થઈ this છે. ચિત્રલેખાના ચબરાક વાચકોને ખબર જ છે કે આમીર ખાનની લાલસિંહ ચઢ્ઢા અને અક્ષય કુમારની રક્ષા બંધન થિયેટર સુધી પહોંચે એ પહેલાં સોશિયલ મિડિયા પર એનો બહિષ્કાર કરવાની ઝુંબેશ શરૂ થયેલી. બે અઠવાડિયાં બાદ હવે જ્યારે કન્ફર્મ થઈ ગયું છે કે લાલસિંહ... અને રક્ષા બંધન ફ્લોપ છે ત્યારે ફિલ્મ ઉદ્યોગની રગ પારખતા એક્સ્પર્ટો લમણાંની નસ તોડી રહ્યા છે એ નક્કી કરવામાં કે શું બહિષ્કારની હાકલને લીધે લાલસિંહ... અને રક્ષા બંધન ફ્લોપ થઈ?

એક હકીકત એ કે બન્ને ફિલ્મમાં જ કશો ભલીવાર નથી. ફિલ્મો સારી હોત તો એ જોનારાએ બીજાને, બીજાએ ત્રીજાને કહ્યું હોત ને લોકો ફિલ્મ જોવા ગયા હોત.

હવે એક નવી ચર્ચા એ શરૂ થઈ છે કે વાણીસ્વાતંત્ર્યના નામે કંઈ પણ બોલી નાખનારાને જરૂર જવાબ આપો, પણ પ્લીઝ, ફિલ્મનો બહિષ્કાર ન કરો... આ લોકોની દલીલ છે કે એક ફિલ્મના નિર્માણ દરમિયાન એની સાથે સેંકડો લોકો સંકળાયેલા હોય છે. ફિલ્મ સારો વકરો કરે તો નિર્માતા બીજી ફિલ્મ બનાવે અને એ રીતે હજારો લોકોનાં ઘરમાં ચૂલા જલતા રહે.