કોન્ક્રિટના જંગલ વચાળે વસ્યું છે આ વિસ્મયકારી વન!

મુંબઈ, ભોપાલ અને ભાવનગર.. દેશનાં આ ત્રણ જ શહેર એવાં છે, જે પોતાની અંદર વિશાળ વગડો  સમાવીને બેઠાં છે. ભાવનગરનો વિક્ટોરિયા પાર્ક તો પાછો માનવસર્જિત જંગલ છે. મૂળ હરણના સંવર્ધન માટે વિકસાવવામાં આવેલો આ વનવિસ્તાર અનેક પ્રજાતિનાં પશુ માટે ઘર બન્યો છે અને મોટી સંખ્યામાં પંખીને પણ આકર્ષે છે.

- જયેશ દવે (ભાવનગર)

ઉત્તર પ્રદેશમાં અમુક શહેરનાં નામ હમણાં બદલાયાં તો થોડા જ દિવસ અગાઉ દિલ્હીના રાજપથને પણ કર્તવ્યપથ એવું નવું નામ મળ્યું. આ જ રીતે વિવિધ શહેરો અને સ્થળોનાં નામ બદલવાની માગ ઊઠી રહી છે. આ માગમાં એક સૂર ભાવનગરનો પણ છે. ભાવનગરના વિક્ટોરિયા પાર્કનું નામ બદલીને ધર્મકુમારસિંહજી કે પછી સ્વામી વિવેકાનંદ પાર્ક કરવાની માગણી ઊઠી રહી છે. આગામી દિવસોમાં આ રિઝર્વ ફોરેસ્ટનું નામ વિક્ટોરિયા પાર્કને બદલે બીજું કોઈ પણ હોઈ શકે છે. જો કે નામ કંઈ પણ હોય, પરંતુ કોઈ શહેર પાસે મધ્યમાં પોતાનું જંગલ હોય એ વાત જ અનોખી અને વિશેષ છે.

ઊંચી ઈમારતો, માનવવસતિથી વિસ્તરતી જતી વસાહતો, વાહનવ્યવહારથી સતત ધમધમતા રહેતા રસ્તાઓની વચ્ચે કોઈ એક લીલુંછમ જંગલ હોય અને એમાં વિવિધ પ્રકારનાં પ્રાણી, પક્ષી, સરીસૃપ રહેતાં હોય એવી કલ્પના થઈ શકે ખરી? ગુજરાતમાં જંગલની મજા માણવી હોય કે એની જીવંતતાની અનુભૂતિ કરવી હોય તો ગીર, ડાંગ, બનાસકાંઠા સહિતનાં જંગલ યાદ આવે. જો કે તમે કોઈ મહાનગરમાં છો અને તમારે જંગલ જોવું છે–એની મજા માણવી છે તો એ એકમાત્ર ભાવનગર શહેર જ વિકલ્પ હોઈ શકે.

સમગ્ર દેશમાં શહેરની વચ્ચે એટલે કે શહેરનું પોતાનું જંગલ હોય એવાં ત્રણ શહેર છેઃ મુંબઈ, ભોપાલ અને ભાવનગર! કલા અને સાંસ્કૃતિક નગરી તરીકે જાણીતું ભાવનગર કુદરતી સંપદાથી પણ સમૃદ્ધ છે. દરિયાકિનારો, નદી, ડુંગરમાળા, નાનાં-મોટાં અનેક તળાવ અને શિરમોર સમાન પોતાનું જંગલ આ શહેર ધરાવે છે તો ભાવનગરનાં ફેફસાં તરીકે જાણીતો વિક્ટોરિયા પાર્ક-જંગલ પોતાના ૨૦૨ હેક્ટર વિસ્તારમાં અનેક વિસ્મય છુપાવીને બેઠું છે.

૧૮૮૮માં ભાવનગર રાજ્યના તત્કાલીન મહારાજા તખ્તસિંહજી જશવંતસિંહજીએ આ વિક્ટોરિયા પાર્ક-વનની સ્થાપના કરી હતી. ઈંગ્લૅન્ડના રાજા જ્યોર્જ પંચમની ભારત મુલાકાત વખતે રાણી વિક્ટોરિયાના નામ પરથી આ પાર્કનું નામકરણ થયું હતું. ભાવનગર રાજ્યમાં એ સમયે હરણની સંખ્યા ખૂબ મોટી હતી. વેળાવદર નૅશનલ પાર્ક તો એ માટે જ બન્યો છે તો વિક્ટોરિયા પાર્ક સાથે પણ હરણનો સંબંધ છે. કહો કે આ પાર્કનું નિર્માણ જ હરણોનાં સંવર્ધન માટે થયું હતું!