રાવ લખપતજીની છતરડી, હમીરસર તળાવ ભુજ
શંકર જયકિશનના સંગીત નિર્દેશનવાળું ફિલ્મ ‘દો જૂઠ’નું ‘છતરી ના ખોલ, ઊડ જાયેગી’ એ રોમેન્ટિક ગીત આપણે ૧૯૭૫થી સાંભળતાં આવ્યા છીએ. આપણને આ ગીતના સાંભળવા સાથે વરસાદી માહોલમાં છત્રીની છત નીચે થતો રમતિયાળ રોમાન્સ નજર સામે આવે છે અને એ દશ્યો આપણને કાળા રંગની ગ્રાન્ડ ફાધર અમ્બ્રેલા સુધી લઈ જાય છે.
છત્રીનાં આવાં વરસાદી દશ્યો ઉપરાંત કોઈ તસવી૨કા૨ને પૂછો તો તે કહેશે કે છત્રી સાથેનાં સંયોજનો ૫૨ તો હું પચાસેક પ્રિન્ટનું એક પ્રદર્શન યોજી શકું એટલું કલેક્શન મારી પાસે છે. એ કલેક્શનમાં બનારસના ઘાટ પર બ્રાહ્મણ પુરોહિત લાકડાની એક લાંબી પાટ પર વિધિ કરાવવા બેઠા હોય અને તેના પર જે છત્રી હોય તેની વાત છે. ઋષિકેશના ગંગા દર્શન ઘાટના સાંકડા રસ્તે કોઈ સાધુ કાળી છત્રી નીચે પાથરણું પાથરી બેઠા હોય તે છત્રીની કથા છે. આસામ કે અરુણાચલના રોજબરોજના જીવનમાં વણાયેલી છત્રીનો ઉલ્લેખ છે. કેરલના ચોખાનાં ખેતરોમાં કામ કરતાં કેરાલિયન ખેડૂતોના માથા પર રહેલી વિયેટનામી છત્રી જેવી છત્રીની વાત છે અને ભારતનાં વર્ષાવનોમાં વપરાતી છત્રીનો સંદર્ભ પણ છે.
બોલિવૂડના છત્રી પરના રોમેન્ટિક ગીતો-નૃત્યો કે કોઈ તસવીરકારના છત્રી પરનાં સંયોજનો ઉપરાંત કોઈ અંગ્રેજી ભાષાના જાણકાર પાસે જઈએ તો તે કહેશે કે, ‘અમ્બ્રેલા’ એટલે શિલ્ડ, શેડ, શેલ્ટર, ડોમ, કેનોપી, ટેન્ટ, રુફ અથવા કવર. સત્તરમી સદીના બીજા દાયકામાં વપરાયેલો અને આટલા સંદર્ભો ધરાવતો આ ‘અમ્બ્રેલા’ શબ્દ મૂળ લેટિન શબ્દ ‘અમ્બ્રા’ પરથી ઊતરી આવ્યો છે. એ પછી ઇટાલિયન ‘ઓશ્રા’ શબ્દ આવ્યો અને પછી અંગ્રેજીમાં આવ્યો ‘અમ્બ્રેલા’ શબ્દ.
ઓહોહો! મગજનું દહીં થઈ જાય એવું અટપટું શબ્દશાસ્ત્ર ધરાવતી આ અમ્બ્રેલા ઉર્ફે છત્રી આમ તો ઇજિપ્ત, મેસોપોટેમિયા, ચાઇના અને ભારતની સંસ્કૃતિમાં સદીઓથી વણાયેલી છે. ઐતિહાસિક રીતે જોઈએ તો રાજા-રજવાડાંઓની સત્તા, શક્તિ, શાસન, મોભો અને માન-સન્માન જાળવતી આ છત્રી એક એવો શેડ હતો જે ઠસ્સાવાળો અને રાજવી હતો. એ એક એવો ડોમ હતો જે મંદિરના ઘુમ્મટ જેવો લાગતો હતો. એ એક એવી કેનોપી હતી જે છત્ર જેવી કલાત્મક હતી અને ચંદરવા જેવી રૂપાળી હતી. તે એક એવું રુફ હતું જે સાચવતું, સુરક્ષિત રાખતું, મોભો પાડતું અને ઓહો વોટ નોટ!
This story is from the April 22, 2023 edition of ABHIYAAN.
Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 8,500+ magazines and newspapers.
Already a subscriber ? Sign In
This story is from the April 22, 2023 edition of ABHIYAAN.
Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 8,500+ magazines and newspapers.
Already a subscriber? Sign In
વિઝા વિમર્શ એલ-૧ વિઝા મેળવવાનાં પગલાં (૧)
બિઝનેસ પ્લાન બનાવી આપનારા એક્સ્પર્ટો પાસે તમે જે બિઝનેસ કરવાની ઇચ્છા ધરાવતા હોવ એને લગતો એક બિઝનેસ પ્લાન બનાવડાવો. આવો પ્લાન બનાવવા જાણકારો ચારથી લઈને બાર અઠવાડિયાં કે એથી પણ થોડો વધુ સમય લે છે
મુવી-ટીવી
થિયેટર કરતો હોઉં ત્યારે વિદેશી ફિલ્મોને પણ ના પાડી દઉં: મકરંદ દેશપાંડે ‘રજાકાર’ ફિલ્મમાં ખલનાયક નિઝામનો રોલ કરનારા મરાઠી રંગભૂમિ અને હિન્દી ફિલ્મોના જાણીતા અભિનેતા મકરંદ દેશપાંડેએ ‘અભિયાન' સાથે ખાસ વાતચીત કરી હતી. તેમણે હિન્દી ઉપરાંત કન્નડ, મલયાલમ, તમિલ અને મરાઠીમાં ફિલ્મો કરી છે. ‘સરફરોશ', ‘સ્વદેશ’, ‘બુઢ્ઢા... હોગા તેરા બાપ' અને ‘ડરના જરૂરી હૈ' તેમની જાણીતી ફિલ્મો છે.
ગાર્ડનિંગ
પ્રુનિંગ એટલે શું અને તે કેમ જરૂરી છે?
લાફ્ટર વાઇરસ
સત્તા અને ખુરશી જોડિયાં બહેનો છે!
બિંજ-થિંગ
Bagpipers of Himalayan Highland: ‘છોલિયા’ નૃત્યકલા
પ્રવાસન
ચંબા વેલીનો ચાર્મ, ડેલહાઉસી
તસવીર કથા
સાળંગપુરમાં મહંતસ્વામી મહારાજની ઉપસ્થિતિમાં ફૂલદોલ ઉત્સવ ઊજવાયો
બીજાને જજ કરવા કરતાં જાતને મૂલવવી એટલે સ્વયંનું સ્વચ્છતા અભિયાન...
તંદુરસ્ત હો તો ક્યારેક રક્તદાન કરી દેવું એ કૃષ્ણ જેને કર્મ એ કહે એવું કામ છે. પોતે ફેક્યો ન હોય એવો કચરો ઉપાડીને કચરાટોપલીમાં નાખી દેવો એ પણ ગીતાકારને ગમે એવું કામ છે.
સાંપ્રત
ઇઝરાયલ અને ઈરાનનો ટપલીદાવ
અસ્મિતા કે અહંતા?
* રૂપાલા અને ક્ષત્રિય સમાજ વચ્ચે જે કાંઈ ચાલે છે તેમાં નાર્સિસિઝમ છે? * ગ્રીક પાત્ર નાર્સિસસ તળાવમાં પોતાનું પ્રતિબિંબ જોઈને પોતાના પ્રેમમાં પડી જાય છે, નાર્સિસિઝમનો મુદ્દો સાચી રીતે સમજવો પડે. * અસ્મિતા શબ્દને નાર્સિસિઝમ સાથે સંબંધ છે? અસ્મિતા અંગે આપણે કેટલા સાચા છીએ, કેટલા ભ્રમમાં છીએ?