ડિજિટલ ઇગો અને સામાજિક સંબંધોનું ગુંફન

સોશિયલ મીડિયા જનિત રિએક્ટિવ મનોવૃત્તિને કારણે સ્વ-અગ્રતાક્રમો પડતા મૂકીને લોકો સતત પ્રત્યાઘાતી થવા તરફ ધકેલાતા જાય છે જે એની સરેરાશ સુખાકારી ઘટાડે છે એક તરફ આપણા સામાજિક સંબંધોનું હૃદયગુંફન ઝડપથી સંકેલાઈ રહ્યું છે અને જગતના ચોકમાં નવા સંબંધોના હજારો તાર જોડાઈ રહ્યા છે!

માણસજાત એક ડિજિટલ યુગમાં પ્રવેશી ગઈ છે અને એને ઘણો સમય પસાર થઈ ગયો છે. ટૅક્નોલૉજી એ હદે આગળ વધી ગઈ છે કે જેઓ એને સંપૂર્ણ જાણે છે તેઓ એના દુરુપયોગનો એક પણ કીમિયો જતો કરતા નથી. જેની પાસે આ ટૅક્નોલૉજીને પોતાના સ્વાર્થમાં મિસયુઝ કરતા આવડે છે તેઓ અનેક ખેલ કરી શકે છે. પૂર્વ અમેરિકી રાષ્ટ્રપ્રમુખ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ પર તેઓ સત્તામાં આવ્યા એ પ્રથમ દિવસથી છેલ્લા દિવસ સુધી એવો આરોપ મૂકાતો રહ્યો કે તેઓ રશિયન વડા વ્લાદિમિર પુતિનની કોઈક રહસ્યમય ટૅક્નોલૉજિકલ મદદથી સત્તા પર આવ્યા છે.

ડિજિટલ યુગે માણસજાતના વર્તમાન અને ભવિષ્યને જાણે કે ટૅક્નોલૉજીને જ સોંપી દીધું છે. વ્યક્તિગત રીતે જુઓ તો દરેકની એક નવી ડિજિટલ ઓળખ બનવા લાગી છે. એમાં એ જોખમ રહે છે કે વ્યક્તિ પોતાની વાસ્તવિક ઓળખ વીસરી જઈને ડિજિટલ ‘પહેચાન’ને એ જ પોતે છે એમ માનવા લાગે. ત્યાંથી એના ડિજિટલ ઇગોની શરૂઆત થાય છે. આજકાલ દરેક વ્યક્તિને એક ડિજિટલ ઇગો છે અને જેમને નથી તે આવનારા સમયમાં વિકસશે, તેઓ જાતે વિકસાવી લેશે.

ડિજિટલ ઇગો આપણી વર્ચ્યુઅલ પ્રવૃત્તિઓમાંથી જન્મે છે અને તબક્કાવાર એ સાત આસમાનની ઊંચાઈએ પહોંચી જાય છે, કારણ કે દરેક વાસ્તવને એક મર્યાદા હોય છે, પરંતુ વર્ચ્યુઅલ અસ્તિત્વ તો અનંત અને અમર્યાદિત છે. સોશિયલ મીડિયા શરૂઆતમાં તો માત્ર લોકોને એકબીજા સાથે હળવા-મળવાનું માધ્યમ હતા. પરંતુ ક્રમશઃ એની લોકપ્રિયતા સતત અનિવાર્યતા ધરાવતા માધ્યમમાં રૂપાંતરિત થઈ. ધીરે ધીરે સોશિયલ મીડિયાએ આપણી જિંદગીને છાને પગલે નિયંત્રિત કરવાની શરૂઆત કરી.