“KARANLIK OKSİJEN” TARTIŞMASININ KİMSEYE FAYDASI YOK

Okyanus tabanında gizemli bir şekilde ortaya çıkan oksijen, hem merakı hem de tartışmaları körüklüyor.

- 

İlkokul yıllarımdan beri bilirim ki oksijeni; yani yaşamın başlıca molekülünü, güneş ışığı alan bitkiler üretir ama artık o kadar emin değilim.

Yakın zamanda yapılan bir keşif, bütün biyoloji kitaplarında yer alan bu temel bilgiyi altüst etmiş olabilir. Üstelik bu keşif, ileri teknoloji madencilik şirketleriyle çevre savunucuları arasında bilimsel bir gerilimi de alevlendirdi. Ama bu gerilim, okyanusların derinliklerindeki gizemleri daha iyi anlamamızı sağlayacak yeni çalışmaları tetikleyebilir.

İlk şaşırtıcı bulgu, okyanusun ışık girmeyen derinliklerinde oksijen üretiliyor olabileceğini ortaya koydu. İşte bu oksijene "karanlık oksijen" adı verildi. İmkânsız gibi görünse de bu keşfe dair ayrıntılar, 2024 ortasında Nature Geoscience dergisinde yayımlandı. Aslında bu bulgunun kökeni 2013 yılına uzanıyor. O dönemde İskoç Deniz Bilimleri Derneğinden Prof. Andrew Sweetman liderliğindeki araştırma ekibi, "deniz tabanında tamamen karanlıkta devasa miktarda oksijen üretildiğini" gözlemledi.

Prof. Sweetman ve ekibi, Hawaii ile Meksika arasında kalan bir bölgede deniz tabanı araştırmaları yürütüyor; numune topluyor ve derinlere uzaktan kumandalı sensörler gönderiyorlardı. Söz konusu bölgenin deniz tabanı, deniz suyundaki çözünmüş metallerin kabuk parçaları üzerinde ve başka kalıntılar üzerinde birikmesiyle oluşan metal yumrularıyla (nodül) kaplıydı.

Araştırmacılar, önce ekipmanlarının arızalı olduğunu düşündü. Ancak yıllar içinde tekrarlanan araştırma gezilerinde aynı durumla (deniz tabanında oksijen artışı) tekrar tekrar karşılaşınca bu gazı neyin ürettiğini araştırmaya karar verdiler. Vardıkları sonuca göre bu metal yumruları pil gibi davranıyor olabilirdi; yani deniz suyunu bileşenlerine (hidrojen ve oksijen) ayrıştırarak elektrik akımı üretiyor olabilirdi.