HAVALET PARÇACIK DEDEKTÖRÜ

Yapımı süren Jiangmen Yer Altı Nötrino Gözlemevi (JUNO), doğanın en anlaşılmaz atom altı parçacığı olan nötrinonun sırlarını açığa çıkarmaya hazırlanıyor. Bu proje hayata geçtiğinde "Her Şeyin Teorisi"nin eksik parçalarını ortaya çıkarabilir.

- MARCUS CHOWN

Güney Çin'de, ağaçlarla kaplı bir tepenin 700 metre altındaki devasa bir mağarada olağanüstü bir bilimsel aygıt inşa ediliyor. Jiangmen Yer Altı Nötrino Gözlemevi (Jiangmen Underground Neutrino Observatory, kısaca JUNO), 20.000 ton dedektör sıvısı içeren ve 43.000 adet son derece hassas işık dedektörüyle çevrili bir küre olacak. JUNO, doğada bulunması en zor atom altı parçacık olan nötrinoların sırlarını araştıracak.

"JUNO'yu inşa ederken birçok zorlukla karşılaştık" diyor deneyin yöneticisi Dr. Yifang Wang. Kendisi, 2008 yılında İtalyan teorisyen Prof. Serguey Petcov'un bir makalesini okuduktan sonra bu projenin konseptini ve tasarımını geliştirdi. University College London'dan parçacık fizikçisi Prof. Jennifer Thomas, "JUNO mühendislik açısından olağanüstü bir başarı" diyor. Çin'deki deneyin uluslararası danışma kurulunda yer alan Thomas, "2025'te çalışmaya başlaması planlanıyor ve hepimiz çok heyecanlıyız" diyor.

Nötrino, ışığın temel parçacığı olan fotondan sonra evrendeki en yaygın ikinci atom altı parçacık. Nötrinolar sayıca çok olmalarına rağmen fiziksel maddelerle neredeyse hiç etkileşime girmiyorlar. Bu yüzden onlara "hayalet parçacık" deniyor. Başparmağınızı kaldırıp bir saniye bekleyin: Az önce başparmağınızın tırnağından yaklaşık 100 milyar nötrino geçti. Bu nötrinolar güneş ışığını üreten nükleer reaksiyonlar tarafından üretildi ve 8,5 dakika önce Güneş'in çekirdeğindeydiler.