AVUKAT SAHRA DUZGUN TUCEL

YAPAY DÖLLENME YÖNTEMLERİ VE TAŞIYICI ANNELİĞİN SOYBAĞINA ETKİSİ

- 

Teknolojinin ilerlemesi ile tıp dünyasında da güncel gelişmeler yaşanmış ve bu bağlamda gelişen yapay döllenme tekniği her geçen gün daha çok tercih edilir hale gelmiştir. Yapay döllenmenin ve buna bağlı olarak taşıyıcı anneliğin artışı, biyoetik açıdan bakışları kendine çekmesiyle birlikte çocuğun soybağı durumu, mirasçılık hakları, velayet durumu, kişilik haklarının ihlali ve eşcinsel evlilikler gibi pek çok hukuki kuruma da temas ederek etkilerini doğurmaktadır. Gelişimi çok da eskiye dayanmayan yapay döllenme genel manada; homolog döllenme ve heterolog döllenme olarak ikiye ayrılmaktadır. Evli kadına kocasından alınan erkek üreme hücrelerinin aşılanmasını ifade eden homolog döllenme; cinsel soğukluk, anatomik ya da fonksiyonel anomaliler gibi sebeplerle başvurulan bir yol olarak sıkça karşımıza çıkmaktadır. Evli olmayan kadina herhangi bir erkekten alınan üreme hücrelerinin ya da evli kadına kocasından başka bir erkeğin hücrelerinin aşılanmasını ifade eden heterolog döllenmeye ise kocanın genetik ya da sperm yapısı bozukluğu, kocanın kısır olması, evli olmayan kadının cinsel ilişkiye girmeksizin çocuk sahibi olma arzusu gibi sebeplerle başvurulmaktadır. Ancak günümüzde bu ayrıma taşıyıcı annelik de eklenmiş olup dışarıda döllenen embriyonun başka bir anne rahmine yerleştirilmesi de heterolog döllenme sayılmaktadır. Hukukumuzda yapay döllenme ve taşıyıcı annelik hakkında kanun düzeyinde henüz yasal bir düzenleme bulunmamakla birlikte, 30.09.2014 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik (ÜYTE) bu konuya ilişkin en güncel mevzuat olma niteliğini taşımaktadır. Yönetmelik ile yalnızca çocuk sahibi olamayan evli çiftlerin yapay döllenme ile çocuk sahibi olması meselesi hukuka uygun kabul edilmiş, evlilik dışı yapay döllenme ve taşıyıcı annelik ise yönetmelik ile yasaklanmıştır. Ülkemizde homolog döllenme yasal bir tibbi müdahale olarak kabul edilmekteyken, b