Protestio pleidlais, cadair ddu a gwobr o Shanghai

Mae'r Eisteddfod Genedlaethol wedi ymweld ag ardal Wrecsam wyth gwaith yn y gorffennol. Mae ERYL CRUMP wedi bod yn pori papurau newydd y cyfnod am gip olwg ar yr Eisteddfodau yn y dref cyn yr Ail Ryfel Byd.

- 

YNHALIWYD yr Eisteddfod Genedlaethol yn Wrecsam am y tro cyntaf yn 1876 ac am y tro cyntaf yn yr Eisteddfod fodern, cafwyd Cadair Ddu.

Roedd y bardd buddugol, Thomas Jones, (Taliesin o Eifion), wedi marw oriau wedi danfon ei gynnig i'r beirniad. Dywedir mai ei eiriau olaf oedd “Ydyw'r awdl wedi ei danfon yn saff?”

Ganed y bardd yn Llanystumdwy ger Cricieth yn 1820 ond pan yn chwe mlwydd oed symudodd y teulu i Langollen. Ar ôl gadael yr ysgol dilynodd grefft ei dad fel plymar a phaentiwr. Dysgodd gynghaneddu yn ifanc ac roedd yn eisteddfodwr blaenllaw.

Roedd adroddiad manwl o'r Eisteddfod ym mhapurau'r cyfnod wedi'r Wyl.

Dan y pennawd 'Y Gadair heb y Bardd' dywedodd Y Gwladgarwr: “Yr oedd y Gadair yno, ond yr oedd y Bardd Cadeiriol yn Y BEDD!

"Allan o saith o gystadleuwyr, ei awdl ef a gyhoeddwyd yn oreu. Taenwyd elorwisg dros y Gadair, a cherddodd y beirdd o'i hamgylch.”

Adnabyddir Eisteddfod Genedlaethol 1888 yn “Eisteddfod Elfed” wrth i'r Parch Howell Elvet Lewis, ennill nifer o brif gystadleuthau yr Wyl. Dyfarnwyd ei bryddest Y Sabbath yng Nghymru y gorau o'r 15 ymgeiswyr am y Goron.