આપણો વ્યવસાય આપણું વ્યક્તિત્વ નથી...

આપણું સામાજિક કન્ડિશનિંગ જ એવું છે કે બે માણસ પહેલી વાર મળે તો સહજ રીતે બે પ્રશ્ન જરૂર પૂછે છેઃ ‘તમે શું કરો છો?’ અને ‘તમે કેવા?’ મારું કામ અને મારી જ્ઞાતિ પરથી જ સામેની વ્યક્તિ નક્કી કરે છે કે મને કેટલું માન અને મહત્ત્વ આપવું... એટલે મારા માટે પણ એ જવાબ ગૌરવનો માપદંડ બની જાય છે.

- રાજ ગોસ્વામી

સમરથ કો નહીં દોષ ગોસાઈ?

એક રાજાને એના રાજા હોવાનું એટલું ગુમાન હતું કે એણે પોતાની જ પુત્રી સાથે વિવાહ કરવાનું નક્કી કર્યું. મહેલમાં હાહાકાર મચી ગયો. આ તો દોષ કહેવાય, પણ રાજાને કહે કોણ? રાજાની પુત્રીએ કુલગુરુની મદદ માગી. કુલગુરુએ રાજાને સમજાવ્યો કે આ પાપ કહેવાય. રાજાએ કહ્યું કે હું સામર્થ્યવાન છું અને લોકોને મારા કામમાં વિશ્વાસ છે. કુલગુરુએ કહ્યું કે તમે રાજા થઈ ગયા એટલે સામર્થ્યવાન નથી થઈ જતા. ચાલો, હું તમારી પરીક્ષા લઉં, એમાં પાર ઊતરી બતાવો!

ગુરુએ રાજાને બાજુમાં બેસાડ્યો અને કહ્યું હતું, હું જે ભોજન મગાવું છું એ મારી સાથે જમજો. બન્ને માટે થાળી આવી. એમાં ભાવતાં પકવાન સાથે મનુષ્યની વિષ્ટા હતી. રાજાએ ખાવાનો ઈનકાર કરી દીધોઃ ‘આવું થોડું ખવાય? આપણે મનુષ્ય છીએ.’

ગુરુએ કહ્યું: ‘જોયું, તમે કેટલા સમર્થ છો? હવે મારું સામર્થ્ય જુવો!' ગુરુએ એમની દૈવીશક્તિનો ઉપયોગ કરીને ભૂંડનો વેશ ધારણ કરી લીધો અને વિષ્ટા સહિત ભોજન કરી લીધું. રાજાને પોતાની ભૂલ સમજાઈ. એણે પોતાને સામર્થ્યવાન બતાવવા બદલ માફી માગી.

એ રીતે રાજા એના દોષમાંથી બચી ગયો અને પુત્રીના વિવાહ યોગ્ય વર સાથે કરાવ્યા.

તમને અરુણ શૌરી યાદ છે? એક વખતના તેજતર્રાર એડિટર અને અટલ બિહારી વાજપેયીની સરકારમાં મંત્રી રહી ચૂકેલા શૌરી છેલ્લાં ચાર વર્ષથી સમાચારમાંથી ગાયબ છે. છેલ્લે, ૨૦૧૯માં એ પુણેસ્થિત એમના ઘરના બાથરૂમમાં લપસી પડ્યા હતા અને એમને માથામાં વાગ્યું હતું ત્યારે વડા પ્રધાન મોદી એમના ખબરઅંતર પૂછવા ગયા હતા.

જન્મથી જ સેરેબ્રલ પાલ્સીથી પીડાતા એમના એકમાત્ર પુત્ર આદિત્ય અને પાર્કિન્સન્સના રોગથી પીડાતી એમની પત્ની અનિતાની સારવાર માટે શૌરી સક્રિય રાજનીતિમાંથી નિવૃત્ત થઈ ગયા હતા. એડિટર અને પછી રાજનેતા તરીકે દેશ-સમાજને બહેતર બનાવવામાં યોગદાન આપનારા શૌરી અત્યારે ૮૨ વર્ષની વયે લખવા-વાંચવાનું કામ કરે અને પત્ની-પુત્રની સેવા કરે છે.

એમણે જીવનની પીડાને નજીકથી અનુભવી છે એટલે જીવનને એ ચિંતનાત્મક દૃષ્ટિકોણથી જોતા થયા છે. અગાઉ દેશની સમસ્યાઓને કેન્દ્રમાં રાખીને નોંધપાત્ર પુસ્તકો લખનારા શૌરીએ ૨૦૨૦માં પોતાના જ જીવનના અનિવાર્ય અંતને ધ્યાનમાં રાખીને Preparing for Death (મૃત્યુની તૈયારી) નામનું એક પુસ્તક લખ્યું હતું.