આ છે સમાજ માટે સમાજ સામે સતત લડતાં સાચાં નાયક

વિશ્વભરમાં આઠ માર્ચે મહિલા દિનની ઉજવણી કરવામાં આવે છે, જેમાં મહિલાઓની સામાજિક, આર્થિક, સાંસ્કૃતિક અને રાજકીય સિદ્ધિની વાતો થાય છે. આજે એક એવી સ્ત્રીની વાત કરવી છે જેણે પોતાના સમાજની મહિલાઓ ભણીને અને ઘરની બહાર નીકળીને પગભર થાય તથા લોકો વ્યસનમુક્ત બને એ માટે પોતાના સમાજની સામે જ અવાજ ઉઠાવ્યો છે. 

- હેતલ રાવ

어જાણિયા સમાજ એટલે એવો સમાજ જ્યાં કોઈ ઘરની દીકરી ઝાઝો અભ્યાસ ન કરે, નાની ઉંમરે જ એનાં લગ્ન થઈ જાય. ઘરની પુત્રવધૂએ લાંબા ઘૂંઘટમાં રહેવાનું. નોકરી કરવા જવાની એને છૂટ નહીં. બીજા લોકોનાં ઘરકામ કરવા જવાનું હોય તો લાંબી લાજ કાઢીને. આવા માહોલમાં એક દીકરીએ પોતાના સમાજને મુખ્ય પ્રવાહમાં લાવવાનાં સપનાં જોયાં, એના માટે જબરો સંઘર્ષ કર્યો અને સફળતા પણ મેળવી.

વાત છે અમદાવાદમાં રહેતાં મધુબહેન નાયકની. ૪૫ વર્ષનાં મધુબહેન નાયક (બજાણિયા)નું બાળપણ અમદાવાદની ઝૂંપડપટ્ટીમાં વીત્યું. જો કે મધુના વિચાર બહુ ઊંચ્ચા. કહો કે આકાશને આંબવાના વિચાર. પિતા શંકરભાઈ રિક્ષા ચલાવે, માતા વાલીબહેન બંગલામાં કામ કરવા જાય.

છ ભાઈ–બહેનોમાં મધુ પાંચમા નંબરની, પણ ઘરમાં જાણે એનું જ ચાલે. એ કહે એમ જ ઘરના લોકો કરે. પિતા અને ભાઈઓને મધુએ સ્પષ્ટ કહ્યું હતું કે હું ખૂબ ભણીશ અને આપણા સમાજ માટે ખૂબ કામ કરીશ. એ શબ્દો પરિવારને સાંભળવા ગમતા, પણ એ શબ્દો માત્ર વિચારો બનીને જ રહી ગયા. મધુ બાર વર્ષની હતી ત્યારથી જ એનાં લગ્નની વાત થવા લાગી. આમેય બજાણિયા સમાજમાં દીકરીને નાની ઉંમરે પરણાવી દેવાનો રિવાજ.

પિતા અને ભાઈઓએ મધુનાં લગ્ન માટે સમાજ તરફથી થતું દબાણ ખાળીને એને આઠમા ધોરણ સુધી અભ્યાસ કરાવ્યો, પણ હવે તો લગ્ન લેવાં જ પડે એવું હતું. સમાજના મોભી લોકોનું ફરમાન આવી ગયું હતું કે હવે બહુ થયું, એને વળાવવાની તૈયારી કરો. અંતે પરિવારે રહેવાનું તો સમાજમાં હતું. તોય મધુએ જેમતેમ એક વર્ષ ખેંચ્યું. નવમા ધોરણની પરીક્ષા પૂરી થઈ એના બીજા જ દિવસે મધુનાં લગ્ન લારી ચલાવી પરિવારનું ગુજરાન ચલાવતા મોહનભાઈ નાયક સાથે થઈ ગયાં.

હવે મધુબહેન લગ્ન કરી સાસરીમાં આવી ગયાં. ઘણાં અરમાન સાથે એમણે નાયક પરિવારમા પગલાં પાડ્યાં. પોતાની અભ્યાસની ઈચ્છા પણ વ્યક્ત કરી, પરંતુ ફરી સમાજનો બાધ આડે આવ્યો. મધુબહેનનાં સપનાં જાણે વગર પાંખે ઊડી ગયાં અથવા તો એમ કહો, સપનાંની પાંખો કપાઈ ગઈ.

પછી તો મધુબહેનનું જીવન ચાર દીવાલોની વચ્ચે કેદ થઈને રહી ગયું, છતાં પણ એ એમ વિચારતાં કે ક્યારેક તો એ દિવસ આવશે જ્યારે હું ઘરની બહાર નીકળી મારા સમાજ માટે કંઈક કરીશ... એ અરસામાં એમને સારા દિવસો રહ્યા. પ્રથમ પુત્રનો જન્મ થયો, પછી દીકરી અને પછી ફરી એક વાર પુત્રને જન્મ આપ્યો.