ગીતાજયંતીએ આ ગુજરાતી દળદાર ગ્રંથને સાંભરીએ...

સંત જ્ઞાનેશ્વર પ્રેરિત શ્રીમદ્ ભગવદ્ગીતાના સરળ નિરૂપણ એવી ‘સાર્થ જ્ઞાનેશ્વરી’નું ગુજરાતી ભાષાંતર કરનારાં સોલાપુરનાં વિદુષી નયન જોશી મળવા જેવાં માનુની છે.

- કેતન મિરસ્ત્રી

એમની જન્મભૂમિ રાજકોટ, ઉછેરભણતર-ગણતર મુંબઈમાં અને કર્મભૂમિ રહી મહારાષ્ટ્રની સાંસ્કૃતિક, આધ્યાત્મિક નગરી સોલાપુર. નામ નયન જોશી. વિદુષી નારી નયન જોશી વિશે વધુ જાણીએ એ પહેલાં આ વાંચો.  ચિત્રલેખાનો આ અંક આપના હાથમાં હશે ત્યારે માગશર સુદ દશમ અને ૨૨ ડિસેમ્બરે દેશ-દુનિયામાં ભાવિકો ગીતાજયંતી ધામધૂમથી ઊજવતા હશે.

આશરે પાંચ હજાર વર્ષ પહેલાં, કુરુક્ષેત્રના રણાંગણમાં યુદ્ધના આરંભે શ્રીકૃષ્ણ અને અર્જુનના સંવાદ રૂપે પ્રગટેલી શ્રીમદ્ ભગવદ્ગીતા કેવળ હિંદુપરંપરા જ નહીં, બલકે પૃથ્વી સમસ્તની માનવજાતિ માટે અધ્યાત્મ અને જીવનવ્યવહારની દીક્ષા આપતો એક અદ્ભુત ગ્રંથ છે. આ ઉપદેશ માનવજીવનની અનેક સમસ્યાનો ઉકેલ કરી આપે છે. જ્ઞાન, ભક્તિ અને કર્મની ત્રિવેણી સમી ગીતાની ખૂબી એ છે કે એમાં શરૂઆતમાં પ્રશ્નો ઊભા કરવામાં આવ્યા છે, મધ્યમાં એ પ્રશ્નોના ઉત્તર અથવા સમાધાન છે ને અંતમાં છે શરણાગતિ.

મહાભારત મહર્ષિ વેદવ્યાસે રચ્યું અને ગીતા પણ મહાભારતનો એક ભાગ છે એટલે ગીતાના રચિયતા કોણ છે એ ટીવી શો કૌન બનેગા કરોડપતિ? ના સાત કરોડ રૂપિયાનો પ્રશ્ન નથી. જો કે કોઈને એવી જિજ્ઞાસા થાય કે હાલ જે ગીતાગ્રંથ ઉપલબ્ધ છે તે છંદોબદ્ધ શ્લોક રૂપે જ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ અર્જુનને બોધ આપ્યો હશે? શું અર્જુને પણ શ્લોક સ્વરૂપે પોતાની સમસ્યા મૂકી હશે? ના. વસ્તુ એવી છે કે યુદ્ધ સમયે જે કંઈ બન્યું, અર્જુને જે જિજ્ઞાસા વ્યક્ત કરી, ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ એનું સમાધાન કર્યું, ઉપદેશ આપ્યો એ સંપૂર્ણ વૃત્તાંતને મહર્ષિ વેદવ્યાસજીએ શ્લોકબદ્ધ કરી મહાભારત ગ્રંથમાં ગૂંથી લીધો. એટલે ગીતાને શાસ્ત્રનું સ્વરૂપ આપી ગૂંથનારા તો મહર્ષિ વ્યાસજી જ છે.