રીટા ફૂલવાલા: શિક્ષણના બગીચાનું મઘમઘતું ફૂલ

ફૂલનો વ્યવસાય કરતા કુટુંબમાં ખીલેલું એક પુષ્પ પૂરેપૂરું મહોરે એ પહેલાં જ કદાચ ખરી પડે એવી શક્યતા, પણ નાનપણના અછતના માહોલમાં પણ માવતરે જે માવજત કરી હતી એનાથી એ પુષ્પને તોફાન સામે ટકી રહેવાની હામ મળી, એણે શિક્ષણ ક્ષેત્રે કારકિર્દી બનાવી અને લો, હમણાં સુરતના આ સ્કૂલ પ્રિન્સિપાલને મળ્યું રાષ્ટ્રીય સમ્માન.

- અરવિંદ ગોંડલિયા

એમની પિયરની અટક માળી અને લગ્ન એ પછીની અટક ફૂલવાલા. આમ તો આ એક યોગાનુયોગથી વિશેષ કંઈ નથી, પણ એટલું જરૂર કહી શકાય કે એક બીજ તરીકે આ બાળકીની એના માળીએ એવી માવજત કરી કે એ બીજ ગુજરાતના શિક્ષણ ક્ષેત્રે બીજા માટે પ્રેરણાનું ફૂલ બન્યું છે. એ છે સુરતની બચકાનીવાલા સ્કૂલનાં નૅશનલ એવૉર્ડ વિજેતા આચાર્યા રીટાબહેન ફુલવાલા.

હમણાં પાંચ સપ્ટેમ્બરે શિક્ષક દિન નિમિત્તે કેન્દ્ર સરકારે દેશનાં વિવિધ રાજ્યના કુલ ૫૦ શિક્ષકોને નૅશનલ એવૉર્ડથી સમ્માનિત કર્યા, જેમાં ગુજરાતના બે શિક્ષકની પસંદગી થઈ. એમાં એક છે સુરતનાં રીટા ફૂલવાલા. એમની અટક તો ફૂલવાલા છે જ, એમના કામમાંથી પણ ફૂલ જેવી મહેક પ્રસરે છે. જો કે શિક્ષક તરીકેની કારકિર્દી ઘડાઈ જ ન હોત એવા પણ સંજોગ એમના જીવનમાં આવ્યા હતા, પણ કહે છે ને કે ઈરાદો દૃઢ હોય અને સંઘર્ષ કરવાની તૈયારી હોય તો કુદરત પોતે જ કોઈ ને કોઈ દરવાજો ઉઘાડી આપે છે.

જયસુખભાઈ માળીને બે દીકરા અને  બે દીકરી. સૌથી મોટી દીકરી રીટા. કુલ ૧૭ જણનો સંયુક્ત પરિવાર. પિતા સહિત ઘરના સભ્યો ફૂલના વ્યવસાય સાથે જોડાયેલા. જો કે ઘરનો બગીચો કે વાડી નહીં, પણ ફૂલ વેચાતાં લાવીને માળા, વગેરે બનાવીને વેચવાનો કારોબાર. સાંજ પડે એટલે રોજની ખાધાખોરાકીનો ખર્ચ નીકળે, પણ એથી આગળ ઝાઝું બચવાનો અવકાશ નહીં. આવી સ્થિતિ વચ્ચે પણ જયસુખભાઈએ નક્કી કર્યું હતું કે એ એમનાં સંતાનોને ઉત્તમ શિક્ષણ અપાવશે. એ વલસાડની બી.કે.એમ. સાયન્સ કૉલેજમાં લૅબ કો-ઑર્ડિનેટર તરીકે કામ પણ કરતા હતા. પગાર મહિનાનો ૧૦૦ રૂપિયા.

રીટાબહેન પ્રિયદર્શિનીને કહે છે: ‘મારો જન્મ વલસાડના કિલ્લા પારડી ગામમાં મામાને ઘરે. આર્થિક સંકડામણને કારણે અભાવગ્રસ્ત બાળપણ. કોઈ પાસે રમકડાં જોઈને રમવાની ઈચ્છા થાય તો પણ એ જોઈને જ ૨મી લીધાનો સંતોષ માનવો પડે. અભ્યાસ પણ સમાજ તરફથી મળતી ફીને કારણે ચાલે. પુસ્તકો સિવાયનું વાંચનસાહિત્ય કોઈ સહેલી પાસેથી માગીને વાંચવાનું. શનિવારે પપ્પાને રજા હોય તો એ દિવસે સાઈકલ લઈને નિશાળે જવા મળતું. એ શનિવાર સુપર સેટરડે રહેતો મારા બાળપણમાં. મારી માટે એ જ હતી સમૃદ્ધિની વ્યાખ્યા!’