પાલી સોલંકી: મુશ્કેલીને વીણી વીણીને સાફ કરી.. અનેકનાં જીવન કંચન બનાવ્યાં!

એક સમયે ડમ્પિંગ સાઈટ પર કચરામાંથી કાગળ વીણતી આ નારીએ પોતાના જેવી સેંકડો મહિલાને સ્વમાનભેર જીવતાં શીખવ્યું. ઈરાદા મક્કમ હોય તો દરેક મુશ્કેલીનો સામનો કરીને લક્ષ પ્રાપ્ત કરી શકાય એનં જ્વલંત ઉદાહરણ છે પોતાની જાતને ‘કાગળવાળી’ તરીકે ઓળખાવવામાં ગર્વ લેનારાં આ મહિલા.

- હેતલ રાવ

લગભગ ચાર દાયકા પહેલાંની વાત. અમદાવાદની કાળઝાળ ગરમી અને ગંદકીથી ખદબદતા બહેરામપુરા અને પીરાણા ડમ્પિંગ સાઈટ પર ૧૧-૧૨ વર્ષની એક છોકરી કચરામાંથી કાગળ વીણી રહી હતી. ક્યારેક કાગળ વીણતાં હાથમાં કાચ વાગે તો ક્યારેક કેમિકલયુક્ત વસ્તુનો સ્પર્શ થતાં હાથમાં બળતરા થવા લાગે, પણ ઘરમાં ગરીબી એવી કારમી કે આ કામ કર્યે જ છૂટકો. પાલી પરમાર નામની એ બાલિકાને ક્યારેક તો થતું કે એનું જીવન આમ જ કચરો વીણતાં વીણતાં વીતી જશે..

આજે એ ગભરુ છોકરી સાતસો કરતાં પણ વધારે મહિલાઓને સ્ટેશનરી બનાવવાની તાલીમ આપી એમને પગભર કરનારાં બાવન વર્ષી પાલીબહેન સોલંકી તરીકે પ્રખ્યાત છે. એમનું નામ અને એમનાં કામ કંઈકેટલી મહિલાઓ માટે પ્રેરણારૂપ બન્યાં છે. જો એક મહિલા પગભર થાય તો અનેક જીવન કંચન બની જાય, જ્યારે અહીં તો સેંકડો મહિલાની વાત છે. અડગ નિર્ધાર, મહેનતથી કંઈ પણ કરી શકાય એનું આ જીવતુંજાગતું ઉદાહરણ છે.

ગુજરાતના મહેસાણા જિલ્લાના વસઈ ગામમાં પરિવારમાં જન્મેલાં પાલીબહેન સાવ સામાન્ય ભાઈ-બહેનોમાં બીજા નંબરનાં. માતા-પિતાએ એક વર્ષની પાલીને નિઃસંતાન ભાઈ-ભાભીને સોંપી. વસઈથી પાલી પોતાનાં કાકા-કાકી-દાદી સાથે રહેવા અમદાવાદ આવી. કાકા-કાકીની મિલમાં નોકરી, પરંતુ અચાનક મિલ બંધ પડી અને પરિવારની પરિસ્થિતિ બદલાઈ ગઈ. દસ વર્ષની પાલી ઘરમાં આવી પડેલી અણધારી મુશ્કેલીનો સામનો કરવા કામે વળગી.

આ કામ એટલે કચરામાંથી કાગળ વીણવાના અને કિલોદીઠ રૂપિયાના ભાવે ભંગારવાળા અને પીઠાવાળાને વેચવાના. આ માટે વહેલી સવારથી મોડી સાંજ સુધી કામ કરે ત્યારે માંડ બે-પાંચ રૂપિયા મળે, પણ આટલાથી શું વળે? એમ વિચારીને પાલીએ સુઝ ફાર્મ અને આસપાસના વિસ્તારોમાંથી છાણ ઉપાડવાનું કામ ચાલુ કર્યું. છાણ અથવા ગોબર ભેગું કરી એનાં છાણાં બનાવવાનાં, ૧૦ પૈસાનું એક છાણું વેચવાનું. ત્યાર બાદ કાપડની કતરણમાંથી ચીંદી વીણીને એની સિલાઈ કરી અવનવી વસ્તુ બનાવીને વેચવાની. આવાં પરચૂરણ કામ કરીને પાલી પરિવારને મદદ કરે. રોજ સવારે ઊઠીને કચરામાંથી કાગળ વીણવા, છાણાં થાપવાં, ચીંદીમાંથી સિલાઈ કરવી, વગેરેમાં જ પાલીનો દિવસ પૂરો થાય. નાની આંખો સપનાં જોવે અને રોજ રોતી આંખો સપનાંને ભીનાં કરે.