સ્ત્રીના જીવનની ચાલીસી પછીની સફર

મેનોપોઝ સમયે સ્ત્રીના શરીરમાં એસ્ટ્રોજન નામના હોર્મોનનું પ્રમાણ ઓછું થાય છે. શું છે એનો ઈલાજ?

- ડૉ. દર્શના ઠક્કર

ગાયનેક ફ્રેન્ડની છેલ્લી કૉલમમાં આપણે મેનોપોઝ વિશે જાણ્યું, આ O|| લેખમાં એના વિશે જ થોડી વિશેષ માહિતી... સ્ત્રીના શરીરમાં એસ્ટ્રોજન નામના હોર્મોનનું સ્તર ઘટે છે, જેને કારણે અનેક શારીરિક અને માનસિક ફેરફાર આવે છે. દરેક સ્ત્રીનાં મનમાં ઘણી મૂંઝવણ અને પ્રશ્નો હોય છે, તો એ રીતે સમજીએ.

શું મેનોપોઝ બાદ મહિલાઓએ હોર્મોન થેરાપી લેવી જોઈએ?

ESTROGEN HORMONES ના, દરેક સ્ત્રીની મેનોપોઝ સમયની જરૂરત અલગ અલગ છે. હોર્મોન રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપી (HRT) પણ જુદી જુદી રીતે આપી શકાય અને એનો આધાર મહિલાને થતી તકલીફ પર છે. હોર્મોન થેરાપીની ગોળી આવે, મલમ અને પેચ પણ આવે. કોણે શું, ક્યારે, કયા ડોઝમાં લેવાનું એ તબીબ નક્કી કરે. હોર્મોન થેરાપી એટલે કે એસ્ટ્રોજન (અને ક્યારેક પ્રોજેસ્ટેરોન) હોર્મોન આપવા, જેથી શરીરમાં ઘટેલા સ્ત્રી હોર્મોનને પુનઃ સ્થાપિત કરી શકાય.

હોર્મોન થેરાપી કોને, ક્યારે, કયા સંજોગમાં આપવી જોઈએ?

૧. વધુ પ્રમાણમાં હૉટ ફ્લેશ અને નાઈટ સ્વેટ્સ સમયે (ગરમી લાગવા સાથે રાત્રે શરીરે બહુ પરસેવો વળતો હોય). આ મેનોપોઝલ વાસોમોટર લક્ષણોને ઘટાડવા માટે એસ્ટ્રોજન સૌથી અસરકારક છે. ૨. વજાઈનલ ડ્રાયનેસ અને પેશાબની તકલીફની સારવાર માટે એસ્ટ્રોજન ઉપયોગી છે. ૩. મેનોપોઝ પછી હાડકાંની ઘનતા (ડેન્સિટી) જાળવવા માટે, ખાસ તો ઑસ્ટિયોપોરોસિસની અન્ય સારવાર સહન ન થાય તો. ૪. ડિપ્રેશન અથવા ઊંઘની તકલીફ હોય ત્યારે.

મેનોપોઝ દરમિયાન મૂડસ્વિંગ, ડિપ્રેશન કે ચીડિયાપણું સામાન્ય છે?