Mantarlar bilinçli olabilir mi?

Mantarlarla ilgili yeni araştırmalar onların zekâya benzer bir şey sergileyebildiğini öne sürüyor ama tüm uzmanlar bu fikre katılmıyor.

- IAN TAYLOR

Çoğumuz için mantarlar ormanda rastladığımız garip görünümlü bitkilerdir, "mantar hastalığı" ise genellikle merhemle tedavi edilen bir şey. Ancak giderek artan sayıda bilim insanı, mantarların sandığımızdan çok daha sofistike olduğunu söylüyor. Hatta bazıları onları "zeki" olarak tanımlıyor ve birkaç araştırmacı daha da ileri giderek bilinç sahibi olabileceklerini ima ediyor.

Bu teoriler uzmanlar arasında oldukça tartışmalı olsa da kahvaltı malzemelerimizin bizi düşünüp düşünmediğini merak etmiyor değiliz. Peki, bu haberleri ciddiye almak gerekir mi?

Biyologlar uzun süredir balıklar ve yarasalar gibi hayvanların bilinçli olup olmadığını tartışıyor ama artık bitkiler, sümüksü küfler ve mantarlar gibi beyni olmayan canlılar da bu tartışmaya dâhil oldu. ABD'deki Wisconsin-Madison Üniversitesinde doktora öğrencisi olan mantar araştırmacısı Cecelia Stokes'a göre mantarlar, göründüğünden çok daha fazlasına sahip. Mantarlar toprağın altında tel benzeri iplikçiklerden oluşan bir miselyum ağına bağlı yaşar. "Hif" denilen bu iplikçikler, besin aramak için toprağın içine uzanıyor. Toprağın üstündeki şapka ise meyve gövdesi; yani mantarın sporlarını yayan üreme organı.

"Mantarlar çevrelerindeki çok küçük değişimleri algılayarak oldukça verimli ve etkili şekilde hareket etmeyi öğrenmişler" diyor Stokes. "Merkezî sinir sistemi ve beyin olmadan bunu yapmaları başlı başına inanılmaz." Stokes bu tür davranışların zekâ sayılıp sayılmayacağı konusunda emin değil ama zekâ kavramının daha geniş tanımlanmasını "değerlendirmeye değer" buluyor. Zaten bu terim, yapay zekâ gibi cansız sistemler için bile kullanılmaya başlanmış durumda.

YENİDEN DEĞERLENDİRME

Son yıllarda mantarların itibarı arttı. Bunun nedeni, hiflerinin ağaçlarla besin alışverişi yapan ve ormanı birbirine bağlayan bir ağ oluşturduğu yönündeki iddialar. Buna "wood wide web" teorisi deniyor. Ayrıca popüler oyun ve televizyon dizisi