KARANLIK ENERJİNİN GEÇMİŞİ

DESI kozmologları, yeni ölçümlerin evrenin geçmişine dair neler söylediğini açıklıyor.

- Paul Martini

Kütle çekimi bizi Dünya'ya çeker. İlk kez yere düştüğünüzde bunu içgüdüsel olarak öğrenirsiniz. Isaac Newton, kütle çekimini evrensel bir çekim kuvveti olarak tanımlamıştı: Ay'ı Dünya'nın, gezegenleri Güneş'in, Güneş'i ise galaksimizin merkezinin yörüngesinde tutan bir kuvvet.

1990'larda astronomlar şaşırtıcı bir keşifte bulundu: Evrenin genişlemesi son 5 milyar yılda hızlanmıştı. Bu durum, kütle çekiminin sadece çekme değil, aynı zamanda itme de yapabileceğini gösteriyordu.

Einstein'ın genel görelilik teorisi, kütle çekimini uzay-zamanın eğriliğinin bir sonucu olarak açıklıyor. Bu teori hem çekimi hem de itimi mümkün kılıyor. Ancak kütle çekimsel itme oluşturmak, sıradışı fiziksel özelliklere sahip yeni bir enerji türünü gerektiriyor. O enerjiye genellikle "karanlık enerji" deniyor.

Evrenin büyük ölçekli bir taramasından elde edilen ve Mart 2025'te açıklanan yeni veriler, karanlık enerjiye dair geleneksel görüşü sorguluyor.

KARANLIK ENERJİ VE KOZMİK GENİŞLEME

Evrenin genişlemesindeki hızlanmayı açıklamanın en basit yolu; uzay boşluğunu dolduran ve zaman içinde değişmeyen, evren genişledikçe seyrelmek yerine sabit kalan bir enerji biçiminin mevcut olduğunu varsaymak.

Aslında kuantum mekaniği, “boş” uzayın kısa süreliğine var olup yok olan parçacıklarla dolu olduğunu öngörüyor. İlk bakışta bu etki, karanlık enerjinin sabitliğini açıklayabilir gibi görünüyor ve bu etkinin büyüklüğüne dair tahminler gözlemlerle örtüşmüyor. Yine de sabit karanlık enerjinin varlığını kabul etmek, birçok kozmolojik ölçümü açıklamada başarılı oldu.

Bugünkü standart kozmolojik model, bu sabit karanlık enerji türünü dikkate alıyor. Onun yanı sıra atomları ve karanlık maddeyi de içeriyor. Bu ikisi, karanlık enerjinin itme kuvvetine karşı koyan çekim kuvvetini sağlıyor.