DÜNYA'NIN ÇEKİRDEĞİ İÇİNDEKİ SIRLAR

Ayaklarımızın çok altında, gezegenimizin çekirdeğiyle üzerindeki manto arasında gizli bir dünya var. Üstelik neredeyse yaşadığımız yüzey kadar dinamik, dramatik ve çeşitliliği yüksek bir yer burası.

- COLIN STUART

OKulda Dünya'nın çekirdeğini öğrenirken genelde onu sakin bir küre gibi hayal ederiz. Pürüzsüz, olaysız ve pinpon topu kadar yuvarlak... Çekirdek, üst üste geçmiş birkaç tabakanın en altında sessizce oturan bir yapı gibi gösterilir.

Oysa işin gerçeğinin çok daha karmaşık olduğunu uzun süredir biliyoruz. Dünya'nın demir açısından zengin çekirdeği öylesine güçlü bir manyetik alan üretiyor ki bu alan, gezegenin yüzeyini aşarak uzaya yayılıyor. Orada güneş rüzgârlarıyla etkileşime girerek manyetosferi oluşturuyor. Çekirdeğin bu özelliğini gözlemlediğimiz zaman, buranın sürekli hareket ettiğini ve hiç de parlak pinpon topuna benzemediğini anlıyoruz.

Dünya'nın tabakalarından geçen sismik dalgaları inceleyen araştırmalara bakılırsa çekirdeğin kenarları Dünya yüzeyinin topoğrafyasına rakip olacak bir zenginliğe sahip. Gerçekten de çekirdeğin kendine has bir "manzarası" var gibi görünüyor: Dağlar, vadiler, heyelanlar hatta belki yanardağlar bile çekirdeğin yüzeyini kaplıyor olabilir.

İnanılmaz bir şekilde, sismik dalgalar üzerinde yapılan çalışmalar alt mantoya doğru uzanan dev yapıları ortaya çıkardı. Bunlar Everest Dağı'ndan (yaklaşık 9 km) çok daha yüksek. Hatta bu "dağlar", Güneş Sistemi'ndeki geleneksel yüzey dağlarından bile daha yüksek; örneğin Mars'taki dev volkan Olympus Mons'un yüksekliği 22 km. Dünya'nın çekirdeğinden yükselen bu dağlar ise 1.000 km yüksekliğe ulaşabiliyor. Bu da Everest Dağı'nın yüksekliğinin 100 katı demek.

Bilim insanları çekirdeğin tahmin ettiğimizden çok daha çalkantılı bir yer olduğunu keşfettikçe şu soruyu sormaya başladılar: Burası hep böyle miydi? İşte bu soru, çekirdeğin değişen yüzeyinin haritasını sismik dalgalar yardımıyla çıkarmayı amaçlayan bir-kaç projenin merkezinde yer alıyor. İşin ilginç yanı, çözüldüğü sanılan her gizemin yanında yeni bir anomali ortaya çıkıyor.