આટાના ભાવમાં ગયું પાકિસ્તાન?

કોવિડ પછી રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધને કારણે વિશ્વના અર્થતંત્રમાં જે ખાનાખરાબી થઈ એમાં પાકિસ્તાન બૂરી રીતે સપડાઈ ગયું. હમણાં, માત્ર આઠ વર્ષના ગાળામાં આ દેશના વિદેશી મુદ્રાના ભંડાર બીજી વાર તળિયાઝાટક થઈ ગયા. જીવનજરૂરતની ચીજોની ભારે તંગી થઈ અને ભાવ આસમાને ગયા. હવે શકોરુ લઈને દુનિયામાં ફરી રહેલું પાકિસ્તાન અત્યારે અફઘાન સરહદે, બલુચિસ્તાન, ગિલગિટ-બાલ્ટિસ્તાનમાં પણ ભારે વિદ્રોહનો સામનો કરી રહ્યું છે.

- સમીર પાલેજા (મુંબઈ)

ન્યુ ક્લિયર પાવર ધરાવતા દેશે આ રીતે હાથમાં કટોરો લઈને ભીખ માગવા નીકળવું પડે ત્યારે માથું શરમથી ઝૂકી જાય છે..

પાકિસ્તાનના વડા પ્રધાન શેહબાઝ શરીફે હમણાં જાહેરમાં આવો વસવસો વ્યક્ત કર્યો એના બે અર્થ થાય. એક તો પાકિસ્તાન ખરેખર ખમી ન શકાય એવી આર્થિક સંકડામણમાં છે અથવા દાતાઓની સહાનુભૂતિ મેળવીને થોડી વધુ ખેરાત ઉસેટી લેવાની એની ચાલ છે. આવી ઉઘરાણીનું કારણ વિદેશી હૂંડિયામણના ભંડારમાં થયેલી અસામાન્ય ઘટ છે. ૨૦૨૨ના અંતે સ્ટેટ બૅન્ક ઓફ પાકિસ્તાનની તિજોરીમાં માત્ર ૫.૫ અબજ ડૉલરની જ વિદેશી મુદ્રા બચી હતી, જે માત્ર ત્રણ સપ્તાહના આયાત બિલમાં સાફ થઈ શકે.

પાકિસ્તાનમાં હમણાં ઘઉંના એક કિલો લોટના ભાવ ૧૬૦ રૂપિયા બોલાયા. રાંધણગૅસની અછત છે, કાળાબજારમાં સિલિન્ડરના ૧૦,૦૦૦ રૂપિયા બોલાય છે. કાંદા ૨૨૦ રૂપિયે કિલોએ પહોંચ્યા છે. આર્થિક કડકીને લીધે દોઢ કરોડ ડૉલરના મૂલ્યની દાળ બંદરગાહમાંથી બહાર નીકળી શકી નથી.

દુકાળમાં અધિક માસની જેમ થોડા મહિના અગાઉ પાકિસ્તાનમાં વિનાશક પૂર આવ્યાં, એને કારણે પરિસ્થિતિ વધુ બગડી, જેમ કે આશરે બે કરોડ લોકોનાં ઘરબારને નુકસાન થયું. યોગ્ય તબીબી સેવા ન મળે તો પોણા બે કરોડ બાળક, સ્ત્રી અને વૃદ્ધોને જાનનું જોખમ છે. પૂરમાં ૮૦ લાખ લોકો વિસ્થાપિત થયા અને ૯૦ લાખ લોકો પર ગરીબી રેખાની નીચે ફેંકાઈ જવાનું જોખમ છે.

હવે પર્યાવરણના બહાને પાકિસ્તાનને ક્લાઈમેટ રેઝિલિયન્ટ બનાવવા માટે દુનિયા પાસે આર્થિક મદદની ટહેલ નાખવામાં આવી. ઈન્ટરનૅશનલ કૉન્ફરન્સ ઑન ક્લાઈમેટ રેઝિલિયન્ટ, પાકિસ્તાન શીર્ષક સાથે એક આંતરરાષ્ટ્રીય સંમેલન છેક જિનિવામાં યોજાયું. આ પ્રયાસ થોડો સફળ થયો, કેમ કે અમુક સંસ્થાદેશોએ પાકિસ્તાનની અગાઉની લોનની ચુકવણીની શરત હળવી કરી આપી. એશિયન ડેવલપમેન્ટ બૅન્ક અને યુરોપિયન સંઘે આશરે ૧૪.૯ અબજ ડૉલર ફ્લડ રિલીફમાં અને ૧૫.૨ અબજ ડૉલર પૂરથી થયેલા આર્થિક નુકસાનને ભરપાઈ કરવા આપ્યા. મંગળવાર, ૧૭ જાન્યુઆરીએ આ લખાય છે ત્યાં સુધી પાકિસ્તાને બીજા નવ અબજ ડૉલરના આર્થિક પૅકેજના વાયદા મેળવી લીધા છે.