ભારતીયો રોજગાર માટે કેટલા સક્ષમ?

આપણી આજુબાજુ કાયમ નોકરી અને બેરોજગારીનો મુદ્દો છવાયેલો રહે છે. તેના પર થતી ચર્ચાઓમાં સમયાંતરે એવા નિષ્કર્ષ નીકળતા રહે છે કે ભારતને વધુ સ્કિલ્ડ મેનપાવરની તાતી જરૂરિયાત છે. વ્હીબોક્સ નામની કંપની છેલ્લાં નવ વર્ષોથી ‘ઇન્ડિયા સ્કિલ્સ રિપોર્ટ' નામે એક ખૂબ વિસ્તૃત રિપોર્ટ બહાર પાડે છે. જેની દસમી આવૃત્તિ આવી ચૂકી છે. વિવિધ ક્ષેત્રોમાં કામ કરી રહેલા ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ રોજગાર માટે કેટલા સક્ષમ છે તેની અતિશય ઊંડાણભરી ચર્ચા બહુઆયામી તારણો સાથે કરવામાં આવી છે.

- આર્જવ પારેખ

સમગ્ર વિશ્વમાં બુલેટ ગતિએ ટૅક્નોલૉજીમાં જે બદલાવો આવી રહ્યા છે તે જોતાં એવું લાગે છે કે માનવજાત સામે દિવસે ને દિવસે પડકારો વધતા જાય છે. થઈ રહેલું દરેક નવું સંશોધન એ વાતનું પ્રમાણ છે કે તે જીવન સરળ બનાવે છે, પરંતુ સાથે-સાથે માનવજાતની સામે સતત નવું શીખતા અને જાણતા રહેવાનો પડકાર ફેંકે છે. માત્ર વિકાસશીલ નહીં, પરંતુ વિકસિત ગણાતા દેશોમાં પણ જો બેરોજગારી અને નોકરીનો પ્રશ્ન યથાવત્ રહેતો હોય તો આપણે સૌએ ફરીથી આ બાબતે વિચારવું જોઈએ. ગરીબ કે વિકાસશીલ દેશોમાં પ્રાથમિક સુવિધાઓના જ અભાવની વાત હોય ત્યાં સ્કિલ્ડ વર્કફોર્સ તૈયાર કરવો એ ખૂબ અઘરું કાર્ય છે અને સામે પક્ષે ટૅક્નોલૉજીમાં થતાં બદલાવો નિરંતર છે. આવા સમયગાળામાં દરેક દેશને સમયાંતરે પોતાનો કામદાર-વર્ગ કેટલો સક્ષમ છે, કુશળ છે એ ચકાસવું પડે છે.

વ્હીબોક્સ એક એવી કંપની છે કે જે સતત આ ક્ષેત્રમાં કામ કરે છે. વિવિધ ક્ષેત્રમાં અને વિવિધ કંપનીઓમાં અભ્યાસ કરતા વિદ્યાર્થીઓ અને કર્મચારીઓની આવડત પર એક વિસ્તૃત સરવે બહાર પાડે છે જે, ‘ઇન્ડિયા સ્કિલ્સ રિપોર્ટ’ તરીકે ઓળખાય છે. આ કંપનીનું CII (કન્ફેડરેશન ઓફ ઇન્ડિયન ઇન્ડસ્ટ્રીઝ) અને એમેઝોન વેબ સર્વિસીઝ તથા અન્ય અનેક કંપનીઓ સાથે જોડાણ છે. ‘ઇન્ડિયા સ્કિલ્સ રિપોર્ટ-૨૦૨૩’નો સૌથી મોટો આધાર એ વ્હીબોક્સ દ્વારા લેવાતી નેશનલ ઍમ્બ્રૉઇબિલિટી ટેસ્ટ છે. આ ટેસ્ટમાં અલગ-અલગ ૧૫થી વધુ ક્ષેત્રો, ૧૫૦થી વધુ કંપનીઓમાં કામ કરતાં ૩.૭૫ લાખ લોકોએ ભાગ લીધો હતો. વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિથી બનાવવામાં આવેલી આ ટેસ્ટના કારણે અલગ-અલગ પ્રકારનાં અનેક જરૂરી તારણો મળે છે. મુખ્યત્વે જાહેર અને ખાનગી ક્ષેત્રમાં કામ કરતાં એવા નાના શહેરી વિસ્તારોના લોકો પર આ સરવે થયો છે. સરવેનાં પરિણામો ૨૦૩૦ એટલે કે ભવિષ્યનો પણ ચિતાર આપે છે.

કઈ પાંચ સ્કિલ વગર ૨૦૩૦માં નહીં ચાલે?