કાઠિયાવાડમાં સાતમ-આઠમ એટલે જુગારીઓની દિવાળી

શ્રીકૃષ્ણએ ભગવદ્ગીતામાં કહ્યું છે કે, ‘જ્યારે-જ્યારે અધર્મ વધશે ત્યારે હું જન્મ લઈશ.’ એ જ ઈશ્વરનું અવતરણ થતું હોય ત્યારે માનવીઓ દ્વારા જુગારની બાજી ખેલાતી હોય, કેટલાક લોકો જન્માષ્ટમીને જુગારાષ્ટમી કહે એ કેવું કહેવાય? જુગારરૂપી અનિષ્ટ કાઠિયાવાડમાં તહેવાર સાથે કઈ રીતે સંકળાઈ ગયું તેની માંડીને વાત કરીએ.

- ધીરુ પુરોહિત

રમવું એટલે રમત રમવી, પણ જુગાર રમવું એ રમત તો નથી જ, પણ બંનેમાં એક વાત સામાન્ય છે, રમત રમતાં માણસને ખેલાડી કહેવાય અને જુગાર રમતાં માણસને પણ ખેલાડી કહેવાય! આવી આ ખેલ અને ખેલાડીની બાવન પત્તાંની રમત કૃષ્ણ જન્મ સમયે જ કાઠિયાવાડમાં ગામડેગામડે ખેલાતી રહે છે.

માણસને અધર્મના નાશનું વચન આપનારા શ્રીકૃષ્ણના જન્મદિવસ પહેલાંના કેટલાક દિવસોથી કાઠિયાવાડમાં આ રમત શરૂ થાય છે. આ બાવન પત્તાંની ગેઇમનો ચસકો પુરા કાઠિયાવાડને લાગ્યો છે. ગોકુળમાં જન્મી સૌરાષ્ટ્રના દ્વારકામાં પૂર્ણતા પામ્યા પછી સોરઠની ત્રિવેણીની ધરતીને મૃત્યુ માટે પસંદ કરનારા આ કૃષ્ણના પરમને પૂજનારા કાઠિયાવાડમાં એ જ પરમ પ્રાગટ્યના દિવસને જુગારાષ્ટમી તરીકે ખપાવનારાઓ માટે જન્માષ્ટમીના સપરમા દિવસે ઊંડાણપૂર્વક વાત કરવી પ્રાસંગિક બની રહેશે.

કાઠિયાવાડ એટલે હજારો ગામડાંઓનો સમૂહ પ્રદેશ. આવા હજારો ગામડાંના પ્રદેશમાં બહુ થોડાં ગામડાંઓ એવાં હશે કે જ્યાં સાતમ-આઠમનો જુગાર ન રમાતો હોય. શ્રાવણ માસની વદી તિથિ આઠમની રાત્રે કૃષ્ણનો જન્મ થયો એટલે તેને જન્માષ્ટમી તરીકે મનાવવામાં આવે છે, પણ આ દિવસોમાં કાઠિયાવાડમાં જુગાર એટલો રમાય કે કેટલાક લોકો આ દિવસને પૈસાની હારજીતની રમત એટલે કે જુગાર સાથે જોડી દે છે. જુગારની આ લત એ દિવસોમાં એટલી ચરમસીમાએ હોય છે કે યુવાનો, મહિલાઓ અને વરિષ્ઠો પણ કોઈ એક મકાનમાં એકઠાં થઈ બાવન પત્તાંની રમતમાં પૈસાની હાર-જીત કરતાં બેઠાં હોય. આ જુગાર ક્યાંક ખેતરો-વાડીઓમાં રમાતો હોય, કોઈના ખાલી પ્લોટમાં રમાતો હોય.