ચર્નિંગ ઘાટ

નવા વર્ષનાં કલ્યાણકારક સૃષ્ટિ - દૃશ્ય - દર્શન

- ગૌરાંગ અમીન.

દૃષ્ટિ એવી સૃષ્ટિ એવું કહેવાય છે. ૨૦૨૪થી ૨૦૨૫માં જવું, એ દૃષ્ટિ છે. વર્ષ બદલાય એ વાસ્તવિકતા નથી એવું નથી. એમ તો સૃષ્ટિ ગયા વર્ષમાં બદલાતી નહોતી એવું ન હતું, છતાં જીવન ઘણા ભાગે એનું એ રહે છે. કાળ એક કે વધુ રીતે રોજ બદલાય છે, પ્રત્યેક ક્ષણે બદલાય છે. છતાં કાળ પામી શકાતો નથી અને કાલાતીત થવાની કલ્પના કરવી અતિ દુષ્કર છે. આંખ લગભગ એની એ રહે છે. જોનાર એનો એ રહે છે. છતાં દૃષ્ટિ બદલાય તો ઘણું બદલાઈ જાય છે એ હકીકત છે. મન પોતાની રીતે જીવાડે કે ના જીવાડે એ મનીષી. આપણે તો માનવી છીએ. મનથી, મન માટે અને મનનું જીવે એ છે માનવી. બદલાતા જીવનમાં માનવી ઘણું સ્વીકારે અને ઘણું ના સ્વીકારે. માનવી સ્વયંને અમુક ભાગે સ્વીકારે તમુક ભાગે ના સ્વીકારે. ક્યાંક આવકારો અને ક્યાંક જાકારો એ સાથે ખરા. જીવન કે સૃષ્ટિ બદલવા માનવી પાસે સામાન્ય રીતે બે વિકલ્પ હોય છે, એક સંજોગો એટલે કે આસપાસનું વા બહારનું બદલવાનો અને બીજો વિકલ્પ હોય છે પોતાને બદલવાનો. સક્ષમ, સીધો અને સરળ રસ્તો છે પોતાનામાં બદલાવ લાવવાનો. એમાં પ્રાથમિક અને પ્રમુખ બદલાવ હોઈ શકે છે દૃષ્ટિમાં બદલાવ લાવવાનો.

વૈશંપાયનના શિષ્ય યાજ્ઞવલ્ક્ય ઋષિ શુક્લ યજુર્વેદના બૃહદ આરણ્યક ઉપનિષદમાં દષ્ટિ અંગે ઘણો પ્રકાશ પાડે છે. ઉપનિષદમાં પ્રથમ અધ્યાયના ચતુર્થ બ્રાહ્મણના પહેલા શ્લોકની શરૂઆત થાય છે, આત્મવેદમગ્ર આસીસ્પુરુષવિધઃ, સોડનુવીશ્ય નાન્યદાત્મનાઽપશ્યત સોડહમસ્મીત્યપ્રે વ્યાહરત તતોઽહન્નામાભવત । સાધારણ ભાષાંતર થાય છે, ‘સર્વ પ્રથમ કેવળ પુરુષ રૂપમાં આત્મા હતો અને તેણે સર્વેક્ષણ એવમ્ પરીક્ષણ કર્યું ત્યારે તેણે અન્ય કશું જ ના જોયું અથવા તેને પોતાના સિવાય અન્ય કોઈ ના દેખાયું અથવા તેણે બધે ફક્ત પોતાને જ જોયું, તેના પોતાનાથી ભિન્ન કશું કે કોઈ ન હતું.’ અહીં આપણો ફોકસ રાખવાનો છે જોવા પર. આત્મા વા પુરુષ સર્વ પ્રથમ કઈ ક્રિયા કરે છે? જોવાની. આ જોવું ફક્ત સી કરવું નથી, અત્રે સમક્ષનું આખું પિક્ચર ગ્રહણ કરવાની વાત છે. તે માટે પહેલાં તે સરવે કરે છે, એક્ઝામિન કરે છે. આ જોવું ફક્ત લૂકિંગ નથી, સેન્સિંગ વધારે છે. કુલ મિલાકે મામલો પરસેપ્શનનો છે.