મનોરંજન

અલવિદા, શ્યામ બેનેગલ!

- પાર્થ દવે

નસરુદ્દીન શાહ, શબાના આઝમી, સ્મિતા પાટીલ, અનંત નાગ, ઓમ પુરી અને અમરીશ પુરી જેવા કલાકારોને થિયેટરથી ફિલ્મના પડદા સુધી લાવનાર ડિરેક્ટર શ્યામ બેનેગલે ૯૦ વર્ષની ઉંમરે દુનિયાને અલવિદા કહી છે. આ નામોમાંથી મોટા ભાગના કલાકારોના કરિયરની શરૂઆત શ્યામ બેનેગલની ફિલ્મોથી થઈ હતી. શ્યામ બેનેગલે એક ન્યૂ વૅવ સિનેમાની શરૂઆત કરી હતી. જેને લોકો પૅરેલલ સિનેમા કે આર્ટ સિનેમાના નામે ઓળખે છે. શ્યામ બેનેગલ તેને ‘અલ્ટરનેટિવ સિનેમા' કહેતા હતા. તેઓ ઘણા સમયથી કિડનીની બીમારીથી પીડાતા હતા.

શ્યામ બેનેગલનું ભારતીય સિનેમામાં અભૂતપૂર્વ પ્રદાન રહ્યું છે. સિત્તેર-એંશીના દાયકામાં જ્યારે મેઇનસ્ટ્રીમ પડદા ઉપર ગરીબી, શોષણ અને બેરોજગારી વિલન બનીને રજૂ થતા હતા અને ફિલ્મનો હીરો ધાસુ ડાયલોગ મારતો અને ગુંડાઓને પીટતો હતો ત્યારે શ્યામ બેનેગલ વાસ્તવિક ફિલ્મો લઈને આવ્યા. જેમાં કોઈ હીરો નહોતો. ગરીબી, શોષણ અને સંઘર્ષ તેમની ફિલ્મના ખલનાયક હતા. તેમની ફિલ્મમાં રહેલા પડઘા જ તેમની ઓળખ હતી.