આપણું પાડોશી રાજ્ય રાજસ્થાન તેની ભૌગોલિક વિષમતાઓને કારણે જ નહીં, પરંતુ તેની ભાતીગળ સંસ્કૃતિ અને લોકકલાઓને કારણે પણ પ્રસિદ્ધ છે. તેના કારણે જ આપણાં જોડિયા રાજ્ય જેવું રાજસ્થાન દેશ-વિદેશના પ્રવાસીઓના આકર્ષણનું કેન્દ્ર છે. વિષમ પરિસ્થિતિઓ માણસની જિજીવિષાને ઉત્તેજિત કરે છે, તેની ક્ષમતા સામે નવા નવા પડકાર ફેંકે છે અને તે અનેકગણા જુસ્સાથી આ પડકારો ઝીલીને પોતાની સર્જનાત્મકતાને વધુને વધુ ખીલવે છે. રાજસ્થાનના લોકો આ પ્રકારના જ તપી તપીને સોનું બનેલાં લોકો છે. જેમણે ટકી રહેવાના સંઘર્ષ સાથે આ વેરાન પ્રદેશમાં પોતાની વિવિધ કલાઓથી રંગોળી પૂરી છે. આ પ્રદેશમાં વિવિધ જાતિઓના લોકો વસે છે. તેમની સાથે તેમની અવનવી લાક્ષણિકતાઓ અને પરંપરાઓ જોડાયેલી છે. આવી જ એક જાતિ એટલે મંગણિયાર.
લોકવાયકા અનુસાર વર્ષો પહેલાં એક માંગણ એટલે કે ભીખ માગતી વ્યક્તિએ રાણીને ગળાનો હાર આપવા વિનંતી કરી હતી. ત્યારથી, તેઓ ‘માંગણ-હાર’ અને પછી ‘મંગણિયાર’ બન્યા. મોટા ભાગના મંગણિયારો મિરાસી કે મેરાસી જાતિના મુસ્લિમ છે, પરંતુ તેમના યજમાન હિન્દુ છે.
મંગણિયાર વંશપરંપરાગત લોક સંગીતકારોનું કુળ છે, જે મુખ્યત્વે પશ્ચિમ રાજસ્થાન એટલે કે જેસલમેર, બાડમેર, બિકાનેર અને જોધપુરમાં વસે છે. આ કલા પાકિસ્તાનના પણ સીમાથી નજીકના વિસ્તારોમાં હયાત છે. મંગણિયારોની નૈસર્ગિક અને ગામઠી ગાયકી રેતીના ઢૂંવામાં સચવાયેલી રહે છે અને આગળની પેઢીને વારસામાં મળે છે. તેમના યજમાનો સાથે ઘનિષ્ઠ રીતે જોડાયેલા આ લોક કલાકારો સંગીતને જીવે છે અને તેના જ શ્વાસ લે છે. તેમનાં ગીતોમાં તેઓ માતૃભૂમિની લોક પરંપરાઓને જાળવી રાખે છે અને પ્રસંગને અનુરૂપ ગીતો દ્વારા દરેક ક્ષણને જીવંત કરીને ઊજવે છે.
સામાન્ય રીતે મંગણિયારોનાં પાંચ-છનાં જૂથ હોય છે. સ્વયંસ્ફુરિત સંગીતથી તેઓ અનોખું ભાવવિશ્વ રચે છે અને સાંભળનારને મંત્રમુગ્ધ કરીને એ ભાવવિશ્વમાં વિહરતો કરી દે છે. તેમના સંગીતમાં એવું ઘણું બધું સમાયેલું છે જે જોઈ નથી શકાતું. મંગણિયારો માટે સંગીત માત્ર આજીવિકાનું સાધન નથી, પરંતુ તેમની ઓળખ છે. તેમનાં ગીતોમાં સંગીતના દરેક ઘટકની સમજ, સૂર અને તાલથી માંડીને વર્ષો જૂની વાર્તાઓ, લોકકથાઓ વણાયેલા છે.
This story is from the June 10, 2023 edition of ABHIYAAN.
Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 8,500+ magazines and newspapers.
Already a subscriber ? Sign In
This story is from the June 10, 2023 edition of ABHIYAAN.
Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 8,500+ magazines and newspapers.
Already a subscriber? Sign In
વિઝા વિમર્શ
ઇન્ટરનેશનલ ઇંગ્લિશ લેંગ્વેજ ટેસ્ટિંગ સિસ્ટમ
દેવ પટેલે કઈ રીતે હનુમાન ભગવાનની પ્રેરણા લઈને ‘મંકી મેન' ફિલ્મ બનાવી?
દેવ પટેલની ફિલ્મ ‘મંકી મૅન નો વિવાદ પૂરું થવાનું નામ નથી લઈ રહ્યો. આ ફિલ્મ માટે દેવ પટેલને અનેક મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. તે પોતે જ ફિલ્મના ઍક્ટર, ડિરેક્ટર અને પ્રોડ્યુસર છે.
ફેમિલી ઝોન
ગાર્ડનિંગ સાથે જોડાયેલી માન્યતાઓઃ કેટલી સાચી, કેટલી ખોટી?
ફેમિલી ઝોન
ફૂટકોર્ન શું છે અને કેવી રીતે રાહત મેળવી શકાય?
ચૈત્રી નોરતાં એટલે આપણી ઊર્જા સાથેનાં મૈત્રી નોરતાં..
આપણામાં ઊર્જા તો હોય, પણ એ ઊર્જા નકારાત્મકરૂપે હોય તો? એ ઊર્જા અસંતોષ, ઈર્ષ્યા, લાલચ, વ્યગ્રતા જેવા રૂપમાં હોય તો? તો એ ઊર્જા આપણને ઊલટી ચાલ લઈ જાય છે. આપણી ઊર્જાને યોગ્ય માર્ગે વાળવાનું તપ આપણે કરવાનું હોય છે.
લાફ્ટર વાઇરસ
લેખક જ્યારે ચૂંટણી કાર્યાલયનું ઉદ્ઘાટન કરે છે...!!
બિજ-થિંગ
યુગપરિવર્તક ચિત્રકારના જીવનરંગો : રાજા રવિ વર્માનું જીવનચરિત્ર
કચ્છમાં જૈન તત્ત્વજ્ઞાન વિધાપીઠોને તાળાં લાગ્યાં
કચ્છમાં જૈન સમાજમાં પહેલાંથી જ શિક્ષણનું મહત્ત્વ હતું.જૈન સમાજની બાલિકા અને બાળકોને ધર્મના સંસ્કાર મળે, તેનું પાયાથી જ્ઞાન મળે, અહિંસા અને સંસ્કૃતિની જ્યોત જલતી રહે, સંસ્કૃત, હિન્દી, ગણિત જેવા વિષયો શીખવા મળે તેવા હેતુસર માંડવી તાલુકાના મેરાઉ અને નાગલપર ગામોમાં ‘શ્રી આર્યરક્ષિત જૈન તત્ત્વજ્ઞાન વિદ્યાપીઠ'ની સ્થાપના ૧૯૬૧માં કરાઈ હતી, પરંતુ સમયની સાથે કચ્છમાં જૈન વસતિ અને વિદ્યાપીઠોનો લાભ લેનારા વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા ઘટવા લાગી. તેથી આજે આ બંને વિદ્યાપીઠ બંધ કરવી પડી છે. જોકે ભવિષ્યમાં કન્યાઓ માટે અહીં ફરી વખત ધાર્મિક, સાંસ્કૃતિક અને હાલના સમયમાં ઉપયોગી એવું શિક્ષણ આપતી વિદ્યાપીઠ શરૂ કરવાની યોજના ટ્રસ્ટીઓની છે.
પ્રવાસન
જટાગંગા, જંગલ અને જાગેશ્વરના પ્રાચીન મંદિર સમૂહો
અમે કોઈ પણ કામ કરવા સક્ષમ છીએ, બસ, તમે અમને એક તક આપો
અહીં મહિલા કામદારો મૅનેજમૅન્ટ, ફર્નેસ ઓપરેટર, પ્રોજેક્ટ કો-ઓર્ડિનેટર, સિક્યૉરિટી માર્શલ્સ, પ્રોજેક્ટ ઑપરેશન્સ, કોન્ટ્રાક્ટ પ્રોક્યોરમૅન્ટ, લોજિસ્ટિક્સ વિભાગ જેવા વિવિધ ક્ષેત્રે કામ કરે છે. એટલે કે માત્ર ઑફિસ વર્ક જ નહીં, મહિલા કામદારો એ બધાં જ કામ કરે છે જે કંપનીના પુરુષ કામદારો કરે છે. વાત એક સ્ટીલ કંપનીનાં મહિલા કર્મચારીઓની.