કચ્છનાં હાથબનાવટનાં રમકડાંનું ભવિષ્ય ધૂંધળું
ABHIYAAN|September 24, 2022
કચ્છમાં પરંપરાગત રીતે ઢીંગલા – ઢીંગલી, મોર, પોપટ, માટીનાં રમકડાં, લાકડાંનાં અને લાખનાં રમકડાં બનાવાય છે, પરંતુ મોબાઇલ અને વીડિયો ગેમના રસિક બાળકો રિમોટથી ચાલતાં આધુનિક ટૅક્નોલૉજીવાળાં રમકડાંથી રમવાનું વધુ પસંદ કરવા લાગ્યા છે. એવામાં પરંપરાગત રમકડાંના ભવિષ્ય સામે પ્રશ્નાર્થ સર્જાયો છે.
સુચિતા બોઘાણી કનર
કચ્છનાં હાથબનાવટનાં રમકડાંનું ભવિષ્ય ધૂંધળું

હાલમાં ચીનમાંથી આવતાં રમકડાં ઓછાં થઈ ગયાં છે. ભારતમાં બનનારાં રમકડાં પણ ગામડાં સુધી મોટા પ્રમાણમાં પહોંચી શકતાં નથી ત્યારે સ્થાનિક કારીગરો દ્વારા હાથેથી બનાવેલાં રમકડાં ફરી બાળમાનસનો કબજો લઈ શકે તેવા સંજોગો ઊભા થયા હોવા છતાં આજના ટૅક્નોસેવી બાળકો મોબાઇલ અને વીડિયો ગેમનું સ્થાન આ રમકડાંને આપશે નહીં. હાથે બનાવેલાં રમકડાં સાદા હોવાના કારણે બાળમાનસને મોહી લેવા માટે અસમર્થ છે. તેના કારણે જ આ રમકડાંનું ભાવિ ઊજળું જોઈ શકાતું નથી.

કચ્છમાં પરંપરાગત રીતે મેઘવાળ, મારૂ, મારવાડા, કુંભાર, કોળી, સામેજા વગેરે સમાજની મહિલાઓ વંશપરંપરાથી જ વિવિધ રમકડાં બનાવે છે. કાપડ, ભરતકામ, માટી, લાખ કે લાકડાંમાંથી બનતાં રમકડાંથી જ્યાં સુધી મોબાઇલ કે વીડિયો ગેમ અને આધુનિક ટૅક્નોલૉજીવાળાં રમકડાંનું આગમન થયું ન હતું ત્યાં સુધી બાળકો રમતાં હતાં, પરંતુ હવે આવાં રમકડાં આધુનિકતાની આંધળી દોટમાં નજીકના ભવિષ્યમાં જ ખોવાઈ જવાનો ડર છે. કારીગરો માટે રમકડાં બનાવવા તે રોજગારીનું મુખ્ય સાધન ન હોવા છતાં મહત્ત્વના ટેકારૂપ હતું. તેથી તેમને પણ તેની મોટી અસર થશે તે ચોક્કસ છે. જોકે પરંપરાગત કલાના પારખુઓ આ રમકડાં સુશોભનની વસ્તુઓ તરીકે વાપરે છે.

કાપડમાંથી બનેલી અવનવી ઢીંગલીઓ, હાથી, મોર, પોપટ, ઘોડા જેવાં અન્ય રમકડાં, માટીમાંથી બનાવેલા ઘર- ઘર રમવાના સેટ, લાખમાંથી બનેલી પૂતળીઓ, ભમરડા, લાકડાંના ખટારા, ચકલી ગાડીઓ હવે સરકારી મેળાઓમાં કે નવરાત્રિ- દિવાળી વચ્ચેના ગાળામાં જ વેચાય છે. કચ્છની લોકકલાઓને સાચવવા પ્રયાસ કરતી સ્વૈચ્છિક સંસ્થાઓ દ્વારા રમકડાં બનાવવાની કલાને જીવંત રાખવા પ્રયત્ન થઈ રહ્યા છે, પરંતુ બાળકો જ આવાં રમકડાંને ઓછા પસંદ કરવા લાગ્યાં છે. તેમને હવે ઑટોમેટિક રીતે હલનચલન કરતાં રમકડાંમાં વધુ રસ પડે છે.

This story is from the September 24, 2022 edition of ABHIYAAN.

Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 8,500+ magazines and newspapers.

This story is from the September 24, 2022 edition of ABHIYAAN.

Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 8,500+ magazines and newspapers.

MORE STORIES FROM ABHIYAANView All
વાર્તા રે વાર્તા... વાત વાર્તારસની
ABHIYAAN

વાર્તા રે વાર્તા... વાત વાર્તારસની

વાર્તા રે વાર્તા, ભાભો ઢોર ચારતાં, ચપટીક બોર લાવતાં, એક છોકરો રિસાણો, કોઠી પાછળ ભીંસાણો, કોઠી પડી આડી... અરર માડી!!

time-read
2 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/03/2024
ફેમિલી ઝોન હેલ્થ
ABHIYAAN

ફેમિલી ઝોન હેલ્થ

વૃદ્ધાવસ્થામાં પણ રહો શારીરિક અને માનસિક રીતે સ્વાવલંબી

time-read
2 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/03/2024
ફેમિલી ઝોન ગાર્ડનિંગ
ABHIYAAN

ફેમિલી ઝોન ગાર્ડનિંગ

ઉનાળોની ગરમીમાં બગીચાનું રક્ષણ કેવી રીતે કરવું?

time-read
2 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/03/2024
વિઝા વિમર્શ,
ABHIYAAN

વિઝા વિમર્શ,

ભારતીયોની મનપસંદ યુનિવર્સિટીઓ

time-read
3 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/03/2024
તેજ-તિમિર
ABHIYAAN

તેજ-તિમિર

અને એક એવોર્ડ ‘કીર્તિ હિસ્ટ્રી’ના નામે

time-read
3 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/03/2024
ચર્નિંગ ઘાટ
ABHIYAAN

ચર્નિંગ ઘાટ

દેખો મગર પ્યાર સે

time-read
8 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/03/2024
પ્રવાસન
ABHIYAAN

પ્રવાસન

પલાશ વનનો પ્રવાસ

time-read
5 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/03/2024
વાયરલ પેજ
ABHIYAAN

વાયરલ પેજ

ઓસ્કર વિજેતા ક્રિસ્ટોફર નોલન અમદાવાદ ગ્રામ્યમાં વિજ્ઞાનના પેપરમાં બે કોપી કેસ

time-read
4 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/03/2024
બીંજ-થિંગ
ABHIYAAN

બીંજ-થિંગ

પોસ્ટ કરો છો? થોભો, પહેલાં એમને પૂછો!

time-read
4 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/03/2024
કલા-સંસ્કૃતિ
ABHIYAAN

કલા-સંસ્કૃતિ

આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્કૃત શોર્ટ ફિલ્મ ફેસ્ટિવલમાં ‘શાશ્વતમ' બની વિજેતા

time-read
2 mins  |
Abhiyaan Magazine 23/03/2024