“આંસુ” હવે મન જ નહીં, તનની હાલત પણ બયાન કરશે?

આંસુ આમ તો લાગણી સાથે જોડાયેલો વિષય છે. જેવી માણસની મનોસ્થિતિ, એવા આંસુના પ્રકારો એમ જ નથી પડ્યા હર્ષનાં આંસુ, શોકનાં આંસુ અને દંભીઓ માટે મગરનાં આંસુ” શબ્દ પ્રયોગ જાણીતો છે. ટૂંકમાં, વ્યક્તિનાં આંસુ તેની મનોસ્થિતિનો તાગ મેળવી આપતાં હતાં, પણ હવે એ દિવસ દૂર નથી જ્યારે માણસનાં આંસુ તેના મનની સાથે તનની તંદુરસ્તી પણ બતાવી આપે.

નરેશ મકવાણા,

કોઈનાં ભીનાં પગલાં થાશે એવો એક વરતારો છે,

સ્મિત ને આંસુ બંનેમાંથી જોઈએ કોનો વારો છે?

ગુજરાતી ગઝલવિશ્વના ક્લાસિક શાયર સૈફ પાલનપુરીએ વર્ષો પહેલાં લખેલી આ પંક્તિઓ આટલા વર્ષે પણ પ્રેમીઓની મૂંઝવણને આબાદ રીતે ઝીલે છે. ગમતી વ્યક્તિની હાજરી અને ગેરહાજરીમાં દિલમાં જેવી લાગણીઓ પેદા થાય એ મુજબ આપણુ લાગણીતંત્ર વર્તે છે. અહીં શાયરે સ્મિત અને આંસુ વડે બે જુદી-જુદી પરિસ્થિતિને રજૂ કરવા પ્રયત્ન કર્યો છે. આંસુઓની કિંમત ભાવનાત્મક રૂપે જ નહીં, વૈજ્ઞાનિકરૂપે પણ વધી ગઈ છે. થોડુંઘણુ રોવું આરોગ્ય માટે પણ સારું માનવામાં આવે છે. એક સંશોધન મુજબ રોવાથી માનસિક તણાવ ઓછો થાય છે એટલે અઠવાડિયામાં ઓછામાં ઓછા એકવાર મનભરીને રોઈ લેવું જોઈએ. રોવાથી આંસુઓ દ્વારા એવા હોર્મોન નીકળે છે જેનાથી માનસિક તણાવ ઓછો થાય છે. આ સ્ત્રાવોને સ્ટ્રેસ હોર્મોન કહેવામાં આવે છે. આ સિવાય રોતી વખતે શરીરમાં ઇન્ડોમૉર્ફિન નામનો હોર્મોન પેદા થાય છે જેનાથી મન હળવું થઈ જાય છે અને આપણને સારું લાગે છે. જો તમે દુઃખી છો અને કોઈ કારણોસર રોઈ નથી શકતાં તો એ સ્થિતિમાં તમારું મન ભારે રહે છે. તમે પોતે પણ એકથી વધુ વખત આ બાબત નોટિસ કરી હશે કે લાગણીઓને દબાવીને રાખવાથી વ્યક્તિને શારીરિક રીતે નુકસાન પહોંચે છે. તે બહારથી દેખાતું નથી, પણ અંદરખાને ખાસ કરીને સ્ત્રાવોને આધારે નુકસાન કરે છે અને તેનાથી હાઈ બ્લડપ્રેશરની પરિસ્થિતિ પેદા થઈ શકે છે. જોકે એનો અર્થ એવો નથી કે કોઈ વ્યક્તિને ધમકાવીને કે દુ:ખ પહોંચાડીને તેને રોવડાવવામાં આવે.

આંસુ વિશે આટલી વાત જાણ્યા પછી મૂળ વાત પર આવીએ. હાલમાં જ માણસનાં આંસુને લઈને એક મોટા સમાચાર આવ્યા છે. આમ તો આંસુ અનેક પ્રકારનાં હોય છે હર્ષનાં આંસુ, દુઃખનાં આંસુ, મગરનાં આંસુ વગેરે. પણ વાત મેડિકલ સાયન્સની છે એટલે સ્વાભાવિક રીતે જ તેમાં આંસુની પરિભાષા થોડી જુદી હોવાની. અહીં લાગણી નહીં પણ તેનું બંધારણ જોવામાં આવે છે. વૈજ્ઞાનિકોના મતે આંસુ વુકોઝ, પ્રોટીન, પાણી, મીઠું અને અમુક પરમાણુઓનું એક જટિલ મિશ્રણ હોય છે અને તેમાં વ્યક્તિની મનોસ્થિતિને નજીકથી સમજવાની અનેક શક્યતાઓ રહેલી છે, પણ હાલમાં જ થયેલા એક સંશોધન મુજબ આંસુ મનની સાથે તન એટલે કે શરીરની બીમારીઓ વિશે પણ આપણને સાવધાન કરે એ દિવસ દૂર નથી.