બંધન અને રૂઢિને તોડી બદલાઈ મહિલાની જિંદગી

હવે ગામની મહિલાઓએ અનેક કુપ્રથાઓ, બંધન અને રૂઢિઓને છોડીને પોતાના ઘરના ‘ઊમરા’ની બહાર ડગ મૂકી દીધા છે

- શૈલેન્દ્ર સિંહ

આજથી ૩૫-૪૦ વર્ષ પહેલાંનાં ગામોમાં મહિલાઓ માટે દિવસની શરૂઆત સવારના ૪ વાગ્યાથી થઈ જતી હતી. તેનું કારણ હતું કે અજવાળું થતાં પહેલાં તેમણે શૌચ વગેરે પતાવવાનું રહેતું હતું. તે સમય સુધી ગામના પુરુષો ઊંઘી રહેતા હતા.

હકીકતમાં તે દિવસોમાં ગામના ઘરોમાં શૌચાલય નહોતાં રહેતાં. જો કોઈ મહિલાને દિવસે શૌચની જરૂર રહેતી હતી, તો તેને કેટલીય મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડતો હતો. ઘણીવાર તે શૌચને રોકવાનું કામ કરતી હતી, જે પાછળથી તેની હેલ્થ પર વિપરીત અસર કરતું હતું.

તેના પગલે મહિલાઓને અનેક પ્રકારના પેટના રોગ થતા હતા. સૌથી મોટી સમસ્યા વરસાદના દિવસોમાં થતી હતી, જ્યારે ખેતરોમાં પાણી ભરેલું રહેતું હતું. શૌચ કરવા ઝાડીઓની વચ્ચે જવું પડતું હતું, જ્યાં સાપ-વીંછી વગેરેનું જોખમ અલગથી રહેતું હતું.

આ કહેવું ખોટું નહીં કહેવાય કે તેમના દિવસની શરૂઆત જ ખૂબ સંઘર્ષથી થતી હતી. પરંતુ હવે ગામની મહિલાઓએ અનેક કુપ્રથાઓ, બંધન અને રૂઢિઓને છોડીને પોતાના ઘરના ‘ઊમરા’ની બહાર ડગ મૂકી દીધા છે, જેથી તેમની જિંદગીમાં પરિવર્તન દેખાઈ રહ્યું છે.

મુસીબત ઓછી થઈ

પહેલાં ગામમાં લોટ તૈયાર કરનારી ચક્કી ઓછી રહેતી હતી. ધાનમાંથી ચોખા કાઢવાનું કામ પણ ઘરની મહિલાઓએ જાતે જ કરવું પડતું હતું. ઘર-ઘરમાં હાથથી ઘઉં દળનારી ચક્કી અને ધાન કૂટીને ચોખા તૈયાર કરનારી ચક્કી રહેતી હતી. ગરીબી એટલી હતી કે ઘરોમાં એટલું અનાજ નહોતું રહેતું કે મશીનવાળી ચક્કીમાંથી લોટ અને ચોખા કાઢી શકાય.

લોકો પાસે દુધાળું પશું રહેતા હતા. તેમના દૂધમાંથી ઘી તૈયાર થતું હતું. કેટલાંક ઘરમાં પ્રાણીઓને ઘાસ ખવડાવવું અને તેમનું દૂધ કાઢવાનું કામ પણ મહિલાઓએ જ કરવું પડતું હતું. આ કામ કર્યા પછી જમવાનું બનાવવાનો નંબર આવતો હતો.

ચૂલા પર ભોજન બનાવવું કોઈ પડકારથી ઓછું નહોતું. અમીર લોકોના ઘરમાં ચૂલો બાળવા માટે લાકડાનો ઉપયોગ થતો હતો, બાકી લોકો છાણમાંથી બનેલા છાણાથી ચૂલો બાળીને ભોજન બનાવતા હતા.

ભોજન બનાવવામાં જે ધુમાડો નીકળતો હતો, તે મહિલાઓની આંખોને જલદી ખરાબ કરી દેતો હતો. કેટલીય મહિલાઓને તો લાંબા સમય પછી દેખાવાનું બંધ થઈ જતું હતું.