![બિંજ-થિંગ](https://cdn.magzter.com/1344508914/1707992574/articles/o6Hwd1DIA1708348370504/1708352915811.jpg)
સ્ત્રીની રૂપસજ્જામાં જેનું શીર્ષ સ્થાન છે તેવા ભાલ પર શોભતાં ચાંદલાને કવિઓએ ભાનુ એટલે કે સૂર્યની માની ઉપમા આપી છે. બિંદુને સૃષ્ટિનું ઉદ્ગમ માનવામાં આવે છે. તેથી જ તે શુભત્વ અને મંગલ પ્રારંભનું પ્રતીક છે. તેને ધારણ કરનારના ચહેરા પર દિવ્યતા પથરાયેલી દેખાય છે. પુરાતન કાળથી સ્ત્રીઓને અત્યંત પ્રિય એવી બિંદીઓના સુશોભન અને સામગ્રીમાં અનેક કલાકીય વૈવિધ્ય જોવા મળ્યું છે પણ શું આ કલા હસ્તકલાનું વ્યાપક રૂપ લઈ શકે? સ્ત્રીઓએ હસ્તગત તેવી આ કલાને તેણે સેંકડો વર્ષ પહેલાં હસ્તકલાના રૂપમાં મૂકી, જે ‘ટીકુલી આર્ટ’ તરીકે આજે પણ જાણીતી છે.
બિહારની રાજધાની પટનાથી લગભગ દસેક કિ.મી. પૂર્વ તરફ આવેલ જૂના વિસ્તારને ‘પટના સાહિબ' કહે છે, કારણ કે શીખોના દસમા ગુરુ, શ્રી ગુરુ ગોવિંદસિંહજીનો અહીં જન્મ થયો હતો. આ વિસ્તારની એક અન્ય ખાસિયત એ પણ છે કે લગભગ ૮૦૦ વર્ષ પહેલાં હસ્તકલા ‘ટીકુલી આર્ટ’નો જન્મ પણ અહીં થયો હતો.
બિહારની સ્થાનિક ભાષાના ‘ટીકુલી’ શબ્દનો ગુજરાતી અર્થ ‘ટીલડી’ કે માથા પરની બિંદી. મૌર્યકાળમાં આ કલા ખૂબ વિકસી હતી. આ આઠસો વર્ષના સમયખંડોની સફર દરમિયાન આ કલાનાં સ્વરૂપોમાં અનેક બદલાવ આવ્યા છે. ખાસ કરીને ઉપયોગમાં લેવાતી સામગ્રીમાં આવેલા ફેરફારો નોંધનીય છે.
શરૂઆતના તબક્કામાં ‘ટીકુલી’ બનાવવા માટે પીગળેલા કાચની શીટ્સનો ઉપયોગ થતો હતો. કાચની શીટમાંથી વિવિધ કદના ગોળાકાર ટુકડાઓ કાપવામાં આવતાં. કાચનું આ કામ મુસ્લિમ પુરુષ કારીગરો કરતાં. ત્યાર બાદ કાચના એ ગોળ ટુકડા પર હિન્દુ પુરુષ કલાકારો સોના-ચાંદીનું વરખ લગાડતાં. તૈયાર થયેલી એ સોનેરી ટીકુલીઓ મહિલાઓના હાથમાં જતી. ત્યાર બાદ વાંસના તીક્ષ્ણ ઓજા૨ વડે ટીકુલી પર અવનવી ભાત પાડીને તેમાં રંગો પુરાવાનું કામ થતું. આ માટે તે સમયમાં કુદરતી રંગો અને ગુંદરનો ઉપયોગ થતો હતો, પરંતુ સમય જતાં સોનાની વધતી જતી કિંમતને કારણે તેના પર વરખના બદલે અન્ય રંગોનો ઉપયોગ થવા લાગ્યો.
Esta historia es de la edición Abhiyaan Magazine 024/02/2024 de ABHIYAAN.
Comience su prueba gratuita de Magzter GOLD de 7 días para acceder a miles de historias premium seleccionadas y a más de 9,000 revistas y periódicos.
Ya eres suscriptor ? Conectar
Esta historia es de la edición Abhiyaan Magazine 024/02/2024 de ABHIYAAN.
Comience su prueba gratuita de Magzter GOLD de 7 días para acceder a miles de historias premium seleccionadas y a más de 9,000 revistas y periódicos.
Ya eres suscriptor? Conectar
![વિઝા વિમર્શ](https://reseuro.magzter.com/100x125/articles/1198/1724213/kGU0wp-Of1718177067394/1718178285918.jpg)
વિઝા વિમર્શ
વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો
![કંકુ-ચોખા](https://reseuro.magzter.com/100x125/articles/1198/1724213/AQ_Qnomu51718176150454/1718177011476.jpg)
કંકુ-ચોખા
આધુનિકતા વિચારો અને અભિગમથી આવે છે, નહિ કે દેખાવ અને પોશાકથી
![બિંજ-થિંગ](https://reseuro.magzter.com/100x125/articles/1198/1724213/ODMECN1cA1718174055349/1718176000887.jpg)
બિંજ-થિંગ
માનસોલ્લાસઃ જીવનને આનંદનો ઉત્સવ બનાવવા પ્રેરતો પ્રાચીન ગ્રંથ
![કવર સ્ટોરી](https://reseuro.magzter.com/100x125/articles/1198/1724213/97sndJQ1D1718087852366/1718118299690.jpg)
કવર સ્ટોરી
ગુજરાતમાં ભાજપની ‘ક્લીન સ્વીપ’ પર કોંગ્રેસે આખરે ‘બ્રેક' મારી
![કચ્છ યુનિવર્સિટી ગામડાંની વિધાર્થિનીઓ સુધી પહોંચશે](https://reseuro.magzter.com/100x125/articles/1198/1724213/NfvaIHBus1718116521705/1718118033606.jpg)
કચ્છ યુનિવર્સિટી ગામડાંની વિધાર્થિનીઓ સુધી પહોંચશે
દેશના સૌથી મોટા જિલ્લા કચ્છમાં દૂર દૂરનાં ગામડાંમાં ઉચ્ચ શિક્ષણની સુવિધાઓ પહોંચી શકી નથી. પરિવહનની અપૂરતી સગવડો, કન્યાઓની ઉચ્ચ કેળવણી પ્રત્યે વાલીઓમાં જાગૃતિનો અભાવ જેવાં કારણોસર ગ્રામ કક્ષાની વિદ્યાર્થિનીઓ કૉલેજોમાં કે જિલ્લા મથક ભુજ સુધી આવીને યુનિવર્સિટીમાં ભણી શકતી નથી. તેથી જ રાજ્યમાં પ્રથમ પ્રયોગરૂપે કચ્છ યુનિવર્સિટી તેમના સુધી પહોંચવા માટે જિલ્લાભરમાં પાંચ ગામોમાં ખાનગી ઉદ્યોગોના આર્થિક ટેકાથી એક્સટેન્શન સેન્ટર શરૂ કરવા જઈ રહી છે.
![પ્રવાસન](https://reseuro.magzter.com/100x125/articles/1198/1724213/rIHQIkL6S1718114297839/1718116374543.jpg)
પ્રવાસન
દયારા બુગ્વાલ, એન ઓલ સિઝન ટ્રેક ફોર ધ બિગિનર્સ
![પર્યાવરણ દિન સ્પેશિયલ](https://reseuro.magzter.com/100x125/articles/1198/1724213/y-gxp64nT1718113521527/1718114196029.jpg)
પર્યાવરણ દિન સ્પેશિયલ
પર્યાવરણ પ્રત્યેની સંવેદનહીનતાથી શરૂ થયેલું ચક્ર અપરિગ્રહ થકી પૂરું થવું જરૂરી છે
![પર્યાવરણ દિન સ્પેશિયલ](https://reseuro.magzter.com/100x125/articles/1198/1724213/AwlTf4oaN1718107647955/1718113486435.jpg)
પર્યાવરણ દિન સ્પેશિયલ
માનવ પ્રવૃત્તિઓથી ત્રસ્ત-ગ્રસ્ત પર્યાવરણ, પણ કોને કોનાથી ખતરો?
![જ્ઞાન-વિજ્ઞાન](https://reseuro.magzter.com/100x125/articles/1198/1724213/Z3cxt2MU61718106604404/1718107393851.jpg)
જ્ઞાન-વિજ્ઞાન
સૌરાષ્ટ્રની પ્રાચીન વલ્લભી વિધાપીઠને પુનર્જીવિત કરવાની યોજના ફાઇલોમાં જ ઢબુરાઈ
![કવર સ્ટોરી](https://reseuro.magzter.com/100x125/articles/1198/1724213/NiEANmOz61718089926681/1718106534684.jpg)
કવર સ્ટોરી
૫. બંગાળના રાજકારણના રક્ત ચરિત્રને બદલવાનો સમય પાકી ગયો છે