પોંરાણિક કાળમાં ઋષિઓ તપ કરવા જંગલમાં જતા, આજે પણ ઘણા સાધુઓ હિમાલયમાં સાધના કરે છે. સાધના કરવા યોગ્ય આવું એક સ્થાન જે કચ્છનું એકમાત્ર પ્રાકૃતિક જંગલ છે એ સરકારી પળોજણમાં અસ્તિત્વ માટે ઝઝૂમી રહ્યું છે.
વાત કરવી છે ઐતિહાસિક વિરાસત સમી ચાડવા રખાલની... રખાલ એટલે રાજાશાહીના સમયથી ખાનગી જંગલ માટે વપરાતો કચ્છી શબ્દ, રખાલ એટલે સુરક્ષિત વન. ઈસવી સન ૧૮૬૦થી ૧૯૦૦ દરમિયાન કચ્છમાં આવી ૪૪ રાજાશાહી રખાલો હતી. પછી રાજવી નૂર ઝંખાવાતાં ગયાં એમ મોટા ભાગની રખાલ કાં વેરાન થઈ ગઈ અને કાં તો નાની સરકારી અભયારણ્યમાં ફેરવાઈ ગઈ, જેને હવે રાજાશાહી ઈતિહાસ સાથે કોઈ સંબંધ રહ્યો નથી.
આવા સંજોગોમાં ભૂજથી ૨૭ કિલોમીટર દૂર સામત્રા ગામની સીમ બહાર ૧૨,૭૯૨ એકર (બાવન ચોરસ કિલોમીટર અથવા ૫૧૭૯ હેક્ટર) માં ફેલાયેલી ચાડવા રખાલ હજી રાજાશાહી વિરાસત તરીકે બચી છે. ગુજરાતમાં આ પ્રકારનું અને આટલું મોટું જંગલ કચ્છ સિવાય ક્યાંય નથી, જ્યાં કચ્છનાં અનેક લુપ્ત થતાં અને વન્યજીવ વન સંરક્ષણ ધારા હેઠળ શેડ્યુઅલ-એકમાં આવતાં પ્રાણી, પક્ષી, જૈવ વિવિધતા ધરાવતી વનસ્પતિ આજે પણ હયાત છે.
સરકારે રજવાડાં ખતમ કર્યા પછી ધીરે ધીરે રજવાડી જમીન હસ્તગત કરવા માંડી. હવે કચ્છની આ એકમાત્ર પ્રાકૃતિક વિરાસત પણ શ્રી સરકાર થઈ જશે તો કચ્છની પ્રાકૃતિક સંપદાનું શું થશે એવી દહેશત કચ્છવાસી ઓને થવા લાગી છે.
કચ્છમાં રાજવી પરિવાર સાથે સંકળાયેલા પરિવારની છઠ્ઠી પેઢીના અને ભૂજમાં એકમાત્ર બચેલા પારસી પરિવારના જેહાનભાઈ ભૂજવાલા ચાડવા રખાલની સારસંભાળ અને સંચાલન કરનારા મહારાવ પ્રાગમલજી નૅચરલ કન્ઝર્વેશન ટ્રસ્ટના ટ્રસ્ટી છે.
This story is from the May 13, 2024 edition of Chitralekha Gujarati.
Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 8,500+ magazines and newspapers.
Already a subscriber ? Sign In
This story is from the May 13, 2024 edition of Chitralekha Gujarati.
Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 8,500+ magazines and newspapers.
Already a subscriber? Sign In
સહઅસ્તિત્વની સહનશીલતા
મનુષ્ય આ પૃથ્વી પર સૌથી સામુદાયિક-સહકારી પ્રાણી છે.એક પ્રજાતિ તરીકે માણસની સફળતાનું કારણ એકબીજા સાથે સહકારથી રહેવાની ક્ષમતામાં છે. એવું સહઅસ્તિત્વ અને સહકાર કાયમ સુંદર-સરળ જ હોય એ જરૂરી નથી. પ્રેમાળ સંબંધમાં પણ ઉઝરડા પડે છે અને એમાંથી જ સહનશીલતાનો ગુણ વિકસે છે.
જસ્ટ, એક મિનિટ...
નમ્રતા અને ઉદારતાની અભિવ્યક્તિ ખુશીના રંગીન મેઘધનુષનું નિર્માણ કરે છે.
દેખ જોગી, ઉનાળો
પરબ લગાવો બરફ જમાવો તરસ અમારી કોઈ બુઝાવો ગરમ હવાઓ વહી રહી છે જરા કૂલર કે એસી ચલાવો. -રશ્મિ અગ્નિહોત્રી
જીએસટીનું કલેક્શન વધે છે... વેપાર-ઉદ્યોગમાં ફ્રસ્ટ્રેશન વધે છે!
નવા નાણાકીય વરસના પહેલા મહિનામાં જીએસટીનું કલેક્શન બે લાખ કરોડ રૂપિયાની ઉપર પહોંચી જવાનાં ગુણગાન ભલે ગવાયાં, પરંતુ આ ટૅક્સ પાછળની દાસ્તાન કંઈક અંશે કરુણ બનતી જાય છે. કહેવાય છે કે અત્યારની મોંઘવારીમાં જીએસટીના બોજનો ફાળો પણ છે. મોટા ભાગની પ્રજા આ વેરાના બોજ હેઠળ દબાઈ રહી છે. સરકારે આ વિષયમાં વ્યવહારદક્ષતા દાખવવાની જરૂર છે.
ઝનૂની પ્રેમ સાચો નથી...સાચા પ્રેમમાં પરમાર્થ હોય!
સ્વાર્થી પ્રેમ ઑથોરિટેરિયન, બિન-લોકતાંત્રિક અને બેરહેમ છે. એનો સંહાર એના સર્જન કરતાંય ગજબનો છે. એ ગરજે ઉદાર થાય છે અને જીદ પડે મરવા કે મારી નાખવાની નિર્દયતા સુધી જાય છે. આવો આવેશાત્મક પ્રેમ અસ્થિર અને ક્ષણિક હોય છે. એ ડ્રગ્સ જેવી મદહોશી પૂરી પાડે છે, પણ એની આવરદા ટૂંકી હોય છે.
બર્ન વિક્ટિમનો હાથ ઝાલે છે સ્કિન બૅન્ક
દાઝ્યા પર બામ... અંગદાનની જેમ ચામડીનું દાન પણ અનેક દરદીને નવજીવન આપે એ હકીકત વિશે જાગરૂકતા ધીરે ધીરે આવી રહી છે એની સાબિતી છે ગુજરાતની ત્રણ ત્વચા બૅન્ક.
ગર્ભનાળ સેવાની... ગર્ભનાળ શૈશવની...
માતાએ મુંબઈ-અમદાવાદથી ભાવનગર આવી બાળપ્રવૃત્તિની અહાલેક જગાવી તો દીકરીએ ભાવનગરથી બહાર નીકળી છેક ડેડિયાપાડામાં આદિવાસી બાળકો માટે ધૂણી ધખાવી
માતા-પુત્રીના માધ્યમથી હજારો ઘરમાં ગુંજી કિલકારી
માના સંઘર્ષને પોતાનો સંઘર્ષ બનાવી દીકરીએ એની જેમ સફળતાની કેડી કંડારી... અને હવે સેવા તથા સ્વાસ્થ્ય-સમજણ માટે પણ એ જ રસ્તો અપનાવ્યો છે.
આ રાજા તો બહુ ગુણવાન છે!
ઉનાળામાં અમૃત ફળ તો ખાવાનું જ હોય, પણ એનાં ફાયદા અને જોખમ પણ જાણી લો તો કેરી વધુ સ્વાદિષ્ટ લાગશે.
ચલ મેરે ઘોડે ટિક ટિકટિક...
નાનપણમાં મુંબઈના દરિયાકિનારે ઘોડેસવારી કરતાં કરતાં એને અશ્વો સાથે જાણે પ્રેમ થઈ ગયો. વર્ષો પછી અને લગ્ન પછી અનાયાસ એક ઘોડો પાળવાનું નક્કી કર્યું. એક પછી એક કરતાં આજે બાર ઘોડા એમના સ્ટડમાં છે. આપણે ત્યાં અશ્વના માલિક, સંવર્ધક અને ટ્રેનર કોઈ સ્ત્રી હોય એવું જ્વલ્લે જ સાંભળવા મળે. જામનગરનાં આ મહિલા છે એમાંનાં એક.