જીવવું એટલે શીખવું અને શીખવું એ જ શિક્ષણ!

વ્યક્તિમાં શીખવાની દૃષ્ટિ હોય તો વ્યક્તિ કલાપીની પંક્તિઓની જેમ ‘જ્યાં જ્યાં નજર મારી ઠરે...’ત્યાં ત્યાંથી એ શિક્ષિત થતો રહે છે.

- મિલી મેર

આપણે ત્યાં આમ અવિરત શિક્ષિત અને દીક્ષિત થવાનો મહિમા થયો છે. આપણા દેશના બધા પર્વતો પર સૌથી ઊંચું શિખર હોય એને આપણે ગુરુશિખર કહીએ છીએ, દરેક ગુરુશિખર ગુરુ દત્તાત્રેયના સ્મરણ સાથે જોડાયેલું છે. એ ગુરુ દત્તાત્રેયને પોતાને ચોવીસ ગુરુ છે. પ્રાણીઓ, પક્ષીઓ, પ્રકૃતિનાં તત્ત્વો એવા ચોવીસ ગુરુ છે. આપણે ત્યાં શાસ્ત્રોમાં ઘણા બધા એવા રેફરન્સ જોવા મળે કે જેમાં પશુ-પક્ષીઓ ઈશ્વર તરીકે પૂજાયા હોય, પણ સૃષ્ટિએ હરેક મનુષ્યને જે ક્ષમતાઓ આપી છે, એ બીજા કોઈ પ્રાણીને નથી આપી. એ ધારે તો ક્રૂર રાક્ષસથી લઈ ઈશ્વર સુધી બધી શક્યતાઓ પામી શકે. આપણી મનુષ્યતાની મેક્સિમમ પોસિબિલિટીઝને પામવાની સૌથી મહત્ત્વની પ્રક્રિયા છેઃ ‘શિક્ષણ'.

ઉત્ક્રાંતિની પ્રક્રિયામાં મનુષ્ય બીજાં બધાં જ પ્રાણીઓ કરતાં આગળ નીકળી આવ્યો તો એના મૂળમાં મનુષ્યની આ વૃત્તિ છે, આ પ્રક્રિયા છે. પેઢી દર પેઢી શીખવા અને શીખવવાની પ્રક્રિયા. બીજા બધાં જ પ્રાણીઓ જીવનની શરૂઆતમાં જીવન ટકાવી રાખવાની પાયાની વાતો શીખ્યા બાદ આખું જીવન એ જ ઘરેડમાં જીવી નાખે છે, પણ મનુષ્ય માના ગર્ભથી લઈને જીવનના અંતિમ શ્વાસ સુધી શીખતો જીવ છે. વ્યક્તિમાં એ દૃષ્ટિ હોય તો વ્યક્તિ કલાપીની પંક્તિઓની જેમ જ્યાં જ્યાં નજર મારી ઠરે...ત્યાં ત્યાંથી શિક્ષિત થતો રહે છે.